Toruński Serwis Turystyczny
Kalendarium historii Torunia
Czytaj też:
• Kalendarium wydarzeń w Toruniu
• Respublica Thorunensis tutaj
• Toruń w okresie przedrozbiorowym tutaj
|
Przynależność Torunia przez wieki:
- do 1228 - jako część Polski (Księstwo Mazowieckie)
- 1228-1454 - w państwie krzyżackim
- 1454-1793 - w Prusach Królewskich (jako prowincja Królestwa
Polskiego)
- 1793-1806 - w Królestwie Prus (zabór pruski)
- 1807-1815 - w Księstwie Warszawskim
- 1815-1920 - w Królestwo Prus (zabór pruski)
- 1921-1939 - w Polsce
- 1939-1945 - okupacja niemiecka (II wojna światowa)
- 1945 - ... - w Polsce
|
|
VIII / IX w.
- powstanie umocnionego grodu i prasłowiańskiej osady targowo-obronnej na miejscu obecnego zamku krzyżackiego
1228 r.
- książę Konrad I Mazowiecki wystawia przywilej nadający Krzyżakom Ziemię Chełmińską, zachowując jednocześnie prawo zwierzchnictwa nad nią
- powstanie umocnionego grodu i prasłowiańskiej osady targowo-obronnej na miejscu obecnego zamku krzyżackiego
1228 r.
- książę Konrad I Mazowiecki wystawia przywilej nadający Krzyżakom Ziemię Chełmińską, zachowując jednocześnie prawo zwierzchnictwa nad nią
i
Toruń krzyżacki (1230-1454)
ok. 1230 r.
- pierwsi Krzyżacy przybywają na lewy brzeg Wisły pod Toruniem, gdzie w Nieszawie budują swoją warownię
1231 r.
- Krzyżacy przeprawiają się na Ziemię Chełmińską i wznoszą gród toruński, którego zadaniem była ochrona przeprawy na Wiśle łączącej Kujawy z Ziemią Chełmińską, i z którego dokonywali podboju Prusów
1233. 12. 28.
- Wielki Mistrz Zakonu Herman von Salza i jego namiestnik pruski mistrz krajowy Herman Balk wydali przywilej lokacyjny, na mocy którego owy gród - Toruń otrzymał prawa miejskie (prawo chełmińskie)
1236 r.
- przeniesienie miasta w górę rzeki na miejsce obecne, na miejsce wcześniejszej osady słowiańskiej. Dawny Toruń znajdował się bowiem na miejscu dzisiejszej wsi Stary Toruń, na zachód od Torunia; początek budowy zamku krzyżackiego
przed 1239 r.
- sprowadzenie do Torunia franciszkanów, których klasztor, najstarszy w państwie krzyżackim, stał się siedzibą kustodii pruskiej.
1243 r.
- na synodzie w Toruniu ogłoszono bullę papieską o utworzeniu na pogańskich ziemiach Prusów - w nowym państwie krzyżackim - czterech diecezji: chełmińskiej, pomezańskiej, sambijskiej i warmińskiej. Toruń znalazł się w granicach diecezji chełmińskiej
1259 r.
- Toruń jako pierwsze miasto w państwie otrzymuje przywilej budowy sukiennic i pomieszczeń Rady Miejskiej, co znaczy o dużej roli kupców sukiennych, będących jednocześnie rajcami - sprawującymi władzę w mieście; więcej tutaj
ok. 1260 r.
- rozpoczęcie budowy prezbiterium Kościoła św.św. Janów na miejscu starszej świątyni oraz budowa kościoła zakonu franciszkanów, na rdzeniu którego w XIV w. zbudowano obecny Kościół Mariacki.
- fundacja szpitala dla trędowatych, przy którym zbudowano najstarszy toruński przedmiejski Kościół św. Jerzego (nie zachowany)
1263 r.
- sprowadzenie do Nowego Miasta Torunia dominikanów
1264. 8. 13.
- osada o charakterze rzemieślniczym, położona za wschodnim obrębem murów miejskich, za rzeczką Postolec, otrzymała prawa miejskie przyjmując nazwę Nowe Miasto Toruń. Odtąd dotychczasowy Toruń przyjmuje nazwę Stare Miasto Toruń.
1274 r.
- budowa wieży ratuszowej, najstarszej wieży miejskiej w Europie środkowo-wschodniej
przed 1280 r.
Stare Miasto Toruń było członkiem Hanzy gdzie w tutejszym Ratuszu Staromiejskim mieściło się archiwum Hanzy kwartału pruskiego. W XIII i XIV w. Toruń był jednym z największych w Europie ośrodków handlowych (wywożono towary leśne i miedź, przywożono śledzie, sól, korzenie, sukna) przy szlakach handlowych z Węgier, Rusi i Litwy na Zachód, głównie do Flandrii, Westfalii i Śląska. Toruński port wiślany przyjmował statki morskie. W końcu XIV w. miasto przeżywało swój największy rozkwit, zamieszkiwało około 15-20 tys. mieszkańców i po królewskim Krakowie było największym miastem dzisiejszych ziem polskich. Było jedynym pośrednikiem w handlu między Polską a Europą Zachodnią, wielkim ośrodkiem sztuki artystycznej i rzemiosła
przed 1300 r.
- powstanie pierwszej korporacji - Bractwa Kupieckiego
1306 r.
- zawarcie rozejmu czesko-krzyżackiego
1309 r.
- położenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła parafialnego Nowego Miasta pw. św. Jakuba
1311 r.
- sprowadzenie do Starego Miasta Torunia benedyktynek, które osiadają przy szpitalu i Kościele Ducha Św.
- powstanie ekskluzywnego i prestiżowego Bractwa św. Jerzego, skupiającego najbogatszy patrycjat
lata 30. XIV w.
- w Toruniu przebywali królowie czescy (Jan Luksemburski, Karol IV)
1341 r.
- pertraktacje w sprawie pokoju z zakonem krzyżackim
1343 r.
- po podpisaniu traktatu pokojowego polsko-krzyżackiego w Kaliszu do Torunia przybył król polski Kazimierz Wielki, zapoczątkowując tym samym wizyty królów polskich w Toruniu, których do 1709 r. odbyło się 55
- w Kościele Mariackim umieszczono pierwsze na Pomorzu organy
1351 r.
- pożar zniszczył znaczną część miasta, a w roku następnym zaraza morowa pochłonęła ponad 1/3 mieszkańców, dziesiątkując ich jeszcze w latach 1373 i 1382
1386 r.
- budowa reprezentacyjnego Dworu Artusa, pierwszego takiego obiektu w państwie krzyżackim
1388 r.
- Stare Miasto Toruń otrzymuje prawo składu (odnowione w 1403 r. przez Konrada von Jungingen i rozszerzone w 1457 r. przez Kazimierza Jagiellończyka)
1393 r.
- strajk czeladników kowalskich, będący wyrazem zaostrzenia się konfliktów między rzemieślnikami a patrycjatem (pierwsze bunty przeciw przestarzałym ustawom cechowym już w 1385 r.)
- wielki Mistrz Konrad von Wallenrode wydał przywilej rozbudowy Ratusza Staromiejskiego
1396 r.
- rajca toruński staromiejski, Albrecht Russe zostaje mianowany na 2 lata komendantem zdobytego przez Hanzę Sztokholmu (patrz też: wojsko toruńskie tutaj)
1397 r.
- rycerstwo chełmińskie utworzyło tajne Towarzystwo Jaszczurcze dla obrony przed uciskiem Krzyżaków
1399 r.
- pierwsza wzmianka pisana o istnieniu w Toruniu wodociągów (pierwsze wodociągi znane ze źródeł archeologicznych istnieją już przed połową XIV w.)
1410 r.
- pierwszy wyraźny konflikt toruńsko-bydgoski, wywołany wydanym przez starostę bydgoskiego zakazem pojawiania się torunian na terytorium starostwa
1410. 8. 7
- po zwycięstwie grunwaldzkim Rada Miejska składa hołd w Malborku królowi Władysławowi Jagielle, który nadaje Staremu Miastu Toruniowi nowe przywileje
1411. 2. 1.
- zawarto pierwszy pokój toruński. Toruń, po pięciomiesięcznej przynależności do Polski, na mocy traktatu przeszedł ponownie pod panowanie Krzyżaków
1420-1449
- rozbudowa murów miejskich z barbakanem, basztami i wieżami warownymi
1422 r.
- polski król Władysław Jagiełło nakazuje wybudowanie na przeciwległym brzegu Wisły polskiego zamku konkurencyjnego do krzyżackiego Torunia. Osadę i zamek nazwano Dybowem (Nieszawą)
1440 r.
- miasto było współorganizatorem i członkiem zawiązanego w Kwidzynie Związku Pruskiego, z siedzibą jego Tajnej Rady w Starym Mieście Toruniu, która 4. lutego 1454 r. wypowiedziała Krzyżakom posłuszeństwo
1454. 2. 6.
- mieszczanie toruńscy staromiejscy, wypowiadając - poprzez Tajną Radę Związku Pruskiego - wierność Krzyżakom, przypuścili szturm na zamek krzyżacki. Załoga zamku poddała się, co oznaczało koniec panowanie Krzyżaków w Toruniu. Rozpoczęła się wojna trzynastoletnia Polski z państwem zakonnym o czym zakomunikowało królowi polskiemu wyprawione z Torunia wielkie poselstwo Związku Pruskiego
1454. 3. 6.
- król Kazimierz Jagiellończyk wydaje akt inkorporacyjny włączając Prusy z Toruniem, Gdańskiem i Elblągiem w granice Królestwa Polskiego i oficjalnie wypowiadając wojnę Krzyżakom.
- pierwsi Krzyżacy przybywają na lewy brzeg Wisły pod Toruniem, gdzie w Nieszawie budują swoją warownię
1231 r.
- Krzyżacy przeprawiają się na Ziemię Chełmińską i wznoszą gród toruński, którego zadaniem była ochrona przeprawy na Wiśle łączącej Kujawy z Ziemią Chełmińską, i z którego dokonywali podboju Prusów
1233. 12. 28.
- Wielki Mistrz Zakonu Herman von Salza i jego namiestnik pruski mistrz krajowy Herman Balk wydali przywilej lokacyjny, na mocy którego owy gród - Toruń otrzymał prawa miejskie (prawo chełmińskie)
1236 r.
- przeniesienie miasta w górę rzeki na miejsce obecne, na miejsce wcześniejszej osady słowiańskiej. Dawny Toruń znajdował się bowiem na miejscu dzisiejszej wsi Stary Toruń, na zachód od Torunia; początek budowy zamku krzyżackiego
przed 1239 r.
- sprowadzenie do Torunia franciszkanów, których klasztor, najstarszy w państwie krzyżackim, stał się siedzibą kustodii pruskiej.
1243 r.
- na synodzie w Toruniu ogłoszono bullę papieską o utworzeniu na pogańskich ziemiach Prusów - w nowym państwie krzyżackim - czterech diecezji: chełmińskiej, pomezańskiej, sambijskiej i warmińskiej. Toruń znalazł się w granicach diecezji chełmińskiej
1259 r.
- Toruń jako pierwsze miasto w państwie otrzymuje przywilej budowy sukiennic i pomieszczeń Rady Miejskiej, co znaczy o dużej roli kupców sukiennych, będących jednocześnie rajcami - sprawującymi władzę w mieście; więcej tutaj
ok. 1260 r.
- rozpoczęcie budowy prezbiterium Kościoła św.św. Janów na miejscu starszej świątyni oraz budowa kościoła zakonu franciszkanów, na rdzeniu którego w XIV w. zbudowano obecny Kościół Mariacki.
- fundacja szpitala dla trędowatych, przy którym zbudowano najstarszy toruński przedmiejski Kościół św. Jerzego (nie zachowany)
1263 r.
- sprowadzenie do Nowego Miasta Torunia dominikanów
1264. 8. 13.
- osada o charakterze rzemieślniczym, położona za wschodnim obrębem murów miejskich, za rzeczką Postolec, otrzymała prawa miejskie przyjmując nazwę Nowe Miasto Toruń. Odtąd dotychczasowy Toruń przyjmuje nazwę Stare Miasto Toruń.
1274 r.
- budowa wieży ratuszowej, najstarszej wieży miejskiej w Europie środkowo-wschodniej
przed 1280 r.
Stare Miasto Toruń było członkiem Hanzy gdzie w tutejszym Ratuszu Staromiejskim mieściło się archiwum Hanzy kwartału pruskiego. W XIII i XIV w. Toruń był jednym z największych w Europie ośrodków handlowych (wywożono towary leśne i miedź, przywożono śledzie, sól, korzenie, sukna) przy szlakach handlowych z Węgier, Rusi i Litwy na Zachód, głównie do Flandrii, Westfalii i Śląska. Toruński port wiślany przyjmował statki morskie. W końcu XIV w. miasto przeżywało swój największy rozkwit, zamieszkiwało około 15-20 tys. mieszkańców i po królewskim Krakowie było największym miastem dzisiejszych ziem polskich. Było jedynym pośrednikiem w handlu między Polską a Europą Zachodnią, wielkim ośrodkiem sztuki artystycznej i rzemiosła
przed 1300 r.
- powstanie pierwszej korporacji - Bractwa Kupieckiego
1306 r.
- zawarcie rozejmu czesko-krzyżackiego
1309 r.
- położenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła parafialnego Nowego Miasta pw. św. Jakuba
1311 r.
- sprowadzenie do Starego Miasta Torunia benedyktynek, które osiadają przy szpitalu i Kościele Ducha Św.
- powstanie ekskluzywnego i prestiżowego Bractwa św. Jerzego, skupiającego najbogatszy patrycjat
lata 30. XIV w.
- w Toruniu przebywali królowie czescy (Jan Luksemburski, Karol IV)
1341 r.
- pertraktacje w sprawie pokoju z zakonem krzyżackim
1343 r.
- po podpisaniu traktatu pokojowego polsko-krzyżackiego w Kaliszu do Torunia przybył król polski Kazimierz Wielki, zapoczątkowując tym samym wizyty królów polskich w Toruniu, których do 1709 r. odbyło się 55
- w Kościele Mariackim umieszczono pierwsze na Pomorzu organy
1351 r.
- pożar zniszczył znaczną część miasta, a w roku następnym zaraza morowa pochłonęła ponad 1/3 mieszkańców, dziesiątkując ich jeszcze w latach 1373 i 1382
1386 r.
- budowa reprezentacyjnego Dworu Artusa, pierwszego takiego obiektu w państwie krzyżackim
1388 r.
- Stare Miasto Toruń otrzymuje prawo składu (odnowione w 1403 r. przez Konrada von Jungingen i rozszerzone w 1457 r. przez Kazimierza Jagiellończyka)
1393 r.
- strajk czeladników kowalskich, będący wyrazem zaostrzenia się konfliktów między rzemieślnikami a patrycjatem (pierwsze bunty przeciw przestarzałym ustawom cechowym już w 1385 r.)
- wielki Mistrz Konrad von Wallenrode wydał przywilej rozbudowy Ratusza Staromiejskiego
1396 r.
- rajca toruński staromiejski, Albrecht Russe zostaje mianowany na 2 lata komendantem zdobytego przez Hanzę Sztokholmu (patrz też: wojsko toruńskie tutaj)
1397 r.
- rycerstwo chełmińskie utworzyło tajne Towarzystwo Jaszczurcze dla obrony przed uciskiem Krzyżaków
1399 r.
- pierwsza wzmianka pisana o istnieniu w Toruniu wodociągów (pierwsze wodociągi znane ze źródeł archeologicznych istnieją już przed połową XIV w.)
1410 r.
- pierwszy wyraźny konflikt toruńsko-bydgoski, wywołany wydanym przez starostę bydgoskiego zakazem pojawiania się torunian na terytorium starostwa
1410. 8. 7
- po zwycięstwie grunwaldzkim Rada Miejska składa hołd w Malborku królowi Władysławowi Jagielle, który nadaje Staremu Miastu Toruniowi nowe przywileje
1411. 2. 1.
- zawarto pierwszy pokój toruński. Toruń, po pięciomiesięcznej przynależności do Polski, na mocy traktatu przeszedł ponownie pod panowanie Krzyżaków
1420-1449
- rozbudowa murów miejskich z barbakanem, basztami i wieżami warownymi
1422 r.
- polski król Władysław Jagiełło nakazuje wybudowanie na przeciwległym brzegu Wisły polskiego zamku konkurencyjnego do krzyżackiego Torunia. Osadę i zamek nazwano Dybowem (Nieszawą)
1440 r.
- miasto było współorganizatorem i członkiem zawiązanego w Kwidzynie Związku Pruskiego, z siedzibą jego Tajnej Rady w Starym Mieście Toruniu, która 4. lutego 1454 r. wypowiedziała Krzyżakom posłuszeństwo
1454. 2. 6.
- mieszczanie toruńscy staromiejscy, wypowiadając - poprzez Tajną Radę Związku Pruskiego - wierność Krzyżakom, przypuścili szturm na zamek krzyżacki. Załoga zamku poddała się, co oznaczało koniec panowanie Krzyżaków w Toruniu. Rozpoczęła się wojna trzynastoletnia Polski z państwem zakonnym o czym zakomunikowało królowi polskiemu wyprawione z Torunia wielkie poselstwo Związku Pruskiego
1454. 3. 6.
- król Kazimierz Jagiellończyk wydaje akt inkorporacyjny włączając Prusy z Toruniem, Gdańskiem i Elblągiem w granice Królestwa Polskiego i oficjalnie wypowiadając wojnę Krzyżakom.
i
Wielkie Miasto Pruskie. Respublica Thorunensis (1454-1793)
1454. 3. 8.
- włączenie Nowego Miasta Torunia do Starego Miasta Torunia i połączenie w jeden organizm miejski. Miasto liczy ok. 11 tys. mieszkańców, wkrótce włączono także Wolę Zamkową podlegającą dotąd bezpośrednio komturowi toruńskiemu.
1454. 5. 28.
- Kazimierz Jagiellończyk, jako pierwszy król Polski, odbiera na Rynku Staromiejskim hołd stanów Ziemi Chełmińskiej
1454 r. 11
- na zamku Dybów w Nieszawie król Kazimierz Jagiellończyk wydał statuty nieszawskie (wymuszone przez polską szlachtę, w związku ze zwołaniem pospolitego ruszenia na wojnę z Krzyżakami, zapewniały, iż bez zgody szlachty król nie będzie wydawać nowych praw i zwoływać pospolitego ruszenia oraz nakładać nowych podatków (podniesienie znaczenia sejmików ziemskich); zawierały też postanowienia wymierzone przeciw chłopom i mieszczaństwu; umocniły pozycję szlachty)
1457 r.
- król Kazimierz Jagiellończyk, w zamian za ogromną pomoc finansową Torunia w wojnie trzynastoletniej, rozszerzył i nadał nowe przywileje (m.in. prawo mennicze, 15 wsi i folwarków, rozszerzył prawo składu). Toruń stał się miastem królewskim o pełnej samodzielności. Od 2. poł. XV w. rozwój miasta związany gł. z owymi licznymi przywilejami i ożywieniem szlaku wiślanego łączącego Prusy Królewskie z Polską
1459 r.
- Rada Miejska Torunia przejęła od Rady Chełmna rolę sądu wyższego dla wszystkich miast założonych na prawie chełmińskim (pełniła ją aż do 1608 r.).
Wcześniej jednak Toruń też nie podlegał Radzie chełmińskiej, gdyż tak samo jak Chełmno mógł się kierować po pouczenia prawne bezpośrednio do Magdeburga.
1461 r.
- Toruń wszedł w posiadanie zamku krzyżackiego w Świeciu i do 1520 r. czerpał także połowę dochodów z dóbr wiejskich starostwa świeckiego
1466. 10. 19.
- w Dworze Artusa zawarto drugi pokój toruński, kończący wojnę trzynastoletnią. Na mocy pokoju Polska odzyskała zachodnią część państwa krzyżackiego (Prusy Królewskie, tj.: Pomorze Gdańskie z Gdańskiem (dostęp do Bałtyku), Ziemię Chełmińską z Toruniem, Żuławy z Elblągiem), która początkowo miała autonomię oraz Warmię; wschodnia część (późniejsze Prusy Książęce) stała się lennem Polski.
- włączenie Nowego Miasta Torunia do Starego Miasta Torunia i połączenie w jeden organizm miejski. Miasto liczy ok. 11 tys. mieszkańców, wkrótce włączono także Wolę Zamkową podlegającą dotąd bezpośrednio komturowi toruńskiemu.
1454. 5. 28.
- Kazimierz Jagiellończyk, jako pierwszy król Polski, odbiera na Rynku Staromiejskim hołd stanów Ziemi Chełmińskiej
1454 r. 11
- na zamku Dybów w Nieszawie król Kazimierz Jagiellończyk wydał statuty nieszawskie (wymuszone przez polską szlachtę, w związku ze zwołaniem pospolitego ruszenia na wojnę z Krzyżakami, zapewniały, iż bez zgody szlachty król nie będzie wydawać nowych praw i zwoływać pospolitego ruszenia oraz nakładać nowych podatków (podniesienie znaczenia sejmików ziemskich); zawierały też postanowienia wymierzone przeciw chłopom i mieszczaństwu; umocniły pozycję szlachty)
1457 r.
- król Kazimierz Jagiellończyk, w zamian za ogromną pomoc finansową Torunia w wojnie trzynastoletniej, rozszerzył i nadał nowe przywileje (m.in. prawo mennicze, 15 wsi i folwarków, rozszerzył prawo składu). Toruń stał się miastem królewskim o pełnej samodzielności. Od 2. poł. XV w. rozwój miasta związany gł. z owymi licznymi przywilejami i ożywieniem szlaku wiślanego łączącego Prusy Królewskie z Polską
1459 r.
- Rada Miejska Torunia przejęła od Rady Chełmna rolę sądu wyższego dla wszystkich miast założonych na prawie chełmińskim (pełniła ją aż do 1608 r.).
Wcześniej jednak Toruń też nie podlegał Radzie chełmińskiej, gdyż tak samo jak Chełmno mógł się kierować po pouczenia prawne bezpośrednio do Magdeburga.
1461 r.
- Toruń wszedł w posiadanie zamku krzyżackiego w Świeciu i do 1520 r. czerpał także połowę dochodów z dóbr wiejskich starostwa świeckiego
1466. 10. 19.
- w Dworze Artusa zawarto drugi pokój toruński, kończący wojnę trzynastoletnią. Na mocy pokoju Polska odzyskała zachodnią część państwa krzyżackiego (Prusy Królewskie, tj.: Pomorze Gdańskie z Gdańskiem (dostęp do Bałtyku), Ziemię Chełmińską z Toruniem, Żuławy z Elblągiem), która początkowo miała autonomię oraz Warmię; wschodnia część (późniejsze Prusy Książęce) stała się lennem Polski.
Z punktu widzenia Torunia zwycięstwo Polski w wojnie 13-letniej i II pokój toruński nie przyniosły na dłuższą metę polepszenia sytuacji gospodarczej tego miasta.
Mieszczanie finansujący wojnę uważali, że zrzucenie zależności od Krzyżaków zapewni im lepsze warunki ekonomiczne, otworzy dostęp do rynków i terytoriów Królestwa Polskiego, zapewni większą samodzielność polityczną. Toruń wspierając króla polskiego wydał na wojnę bajońskie sumy (szacowane przez historyków na prawie 200 tysięcy grzywien, tj. kwotę równą dochodom ówczesnego Krakowa w ciągu 80 lat, a Poznania w ciągu 270 lat), ale zmieniona w wyniku postanowień pokoju sytuacja geopolityczna spowodowała, że oczekiwania torunian nie spełniły się - Polakom bardziej zaczęło się opłacać zrezygnować z pośrednictwa toruńskich kupców i wieźć swoje towary bezpośrednio do Gdańska, który wtedy zaczął górować nad Toruniem. Wprawdzie Toruń otrzymał - już w 1457 r. - od króla Kazimierza Jagiellończyka ważne nowe przywileje, w tym handlowe, to nie zrównoważyły one strat wynikających ze słabnącego handlu toruńskiego i rosnącego w siłę handlu gdańskiego. Podejmowano wprawdzie działania mające utrzymanie pozycji handlowej Torunia, jak np. prawo składu, przymus drogowy, rozbudowane z czasem wielkie międzynarodowe jarmarki, jednak nie zdołały one dorównać do osiągnięć z handlu w okresie XIII-XIV w.
Nieporównywalny natomiast był wzrost znaczenia politycznego Torunia na arenie ogólnopaństwowej, a zwłaszcza w Prusach Królewskich (więcej o tym tutaj).
Mieszczanie finansujący wojnę uważali, że zrzucenie zależności od Krzyżaków zapewni im lepsze warunki ekonomiczne, otworzy dostęp do rynków i terytoriów Królestwa Polskiego, zapewni większą samodzielność polityczną. Toruń wspierając króla polskiego wydał na wojnę bajońskie sumy (szacowane przez historyków na prawie 200 tysięcy grzywien, tj. kwotę równą dochodom ówczesnego Krakowa w ciągu 80 lat, a Poznania w ciągu 270 lat), ale zmieniona w wyniku postanowień pokoju sytuacja geopolityczna spowodowała, że oczekiwania torunian nie spełniły się - Polakom bardziej zaczęło się opłacać zrezygnować z pośrednictwa toruńskich kupców i wieźć swoje towary bezpośrednio do Gdańska, który wtedy zaczął górować nad Toruniem. Wprawdzie Toruń otrzymał - już w 1457 r. - od króla Kazimierza Jagiellończyka ważne nowe przywileje, w tym handlowe, to nie zrównoważyły one strat wynikających ze słabnącego handlu toruńskiego i rosnącego w siłę handlu gdańskiego. Podejmowano wprawdzie działania mające utrzymanie pozycji handlowej Torunia, jak np. prawo składu, przymus drogowy, rozbudowane z czasem wielkie międzynarodowe jarmarki, jednak nie zdołały one dorównać do osiągnięć z handlu w okresie XIII-XIV w.
Nieporównywalny natomiast był wzrost znaczenia politycznego Torunia na arenie ogólnopaństwowej, a zwłaszcza w Prusach Królewskich (więcej o tym tutaj).
1472 r.
- Kazimierz Jagiellończyk ustanowił w Toruniu trzy doroczne międzynarodowe jarmarki, które zwłaszcza w XVI-XVII w. rozrosły się do ogromnych targowisk, dynamizujących wówczas życie gospodarcze nie tylko samego miasta, lecz całej Rzeczypospolitej
1473. 2. 19.
- urodził się Nicolaus Copernicus (Mikołaj Kopernik)
1476 r.
- na zamku Dybów przyszła na świat córka króla Kazimierza Jagiellończyka - Anna Jagiellonka
1496 r.
- właścicielem dwóch toruńskich kamienic został Filippo Buonaccorsi, zwany Kallimachem, który już wcześniej kilkakrotnie przebywał w Toruniu, m.in. z królem Janem Olbrachtem
1500. 9. 22.
- odlano i umieszczono na wieży Kościoła św.św. Janów dzwon Tuba Dei, zaliczany do największych (wtedy największy) dzwonów w Polsce, będący obecnie największym polskim dzwonem średniowiecznym
1500 r.
- ukończono budowę najdłuższego w Polsce i drugiego po Krakowie stałego mostu na Wiśle. Istnienie tak unikatowego obiektu oznaczało wysoki poziom rozwoju cywilizacyjnego Torunia
1501 r.
- w Sali Królewskiej Ratusza Staromiejskiego zmarł król Jan Olbracht, który przybył do Torunia w związku z łamaniem przez Krzyżaków postanowień drugiego pokoju toruńskiego
1506 r.
- król Aleksander Jagiellończyk wydał dla Torunia przywilej pozwalający miastu na używanie po wsze czasy czerwonego wosku pieczętnego - koloru będącego atrybutem królewskim (więcej tutaj)
od pocz. XVI w.
- spadło znaczenie Torunia w morskim handlu tranzytowym wskutek konkurencji Gdańska. Odtąd potęga gospodarcza Torunia opierała się głównie na jarmarkach międzynarodowych i dochodach z patrymonium,
- Toruń stał się czołowym ośrodkiem luteranizmu i skupiskiem różnowierców w Polsce
1510 r.
- król Zygmunt I Stary przyznał prawo składu na sól krajową, a w 1543 r. na sól zamorską
1519-1520
- obrady w Ratuszu Staromiejskim sejmu polskiego (>>>). Pobyt w Toruniu króla Zygmunta I Starego, który wypowiada wojnę wielkiemu mistrzowi zakonu krzyżackiego, Albrechtowi Hohenzollernowi oraz wydaje edykt (tzw. edykt toruński) zabraniający sprowadzania do Polski pism Lutra, głoszenia "nowinek religijnych", co miało zatrzymać napływ reformacji; był to pierwszy prawny zakaz rozpowszechniania reformacji w Polsce.
1521 r.
- początek ruchu reformackiego w Toruniu; silne ruchy społeczne (m.in. torunianie obrzucili kamieniami i zmusili do odwrotu legata papieskiego i towarzyszących mu biskupów, którzy usiłowali przed kościołem Świętojańskim spalić wizerunek Marcina Lutra i pisma uznane za heretyckie), w wyniku których wkrótce religią panującą stał się protestantyzm (potwierdzenie wolności wyznania przywilejem króla Zygmunta II Augusta w 1558 r.) i na kolejne stulecia Toruń stał się jednym z najważniejszych miast protestanckich w Rzeczypospolitej
- król Zygmunt Stary zawarł z wielkim mistrzem Albrechtem Hohenzollernem ostatni rozejm polsko-krzyżacki
1523 r.
- król Zygmunt Stary wydał Reformatio Sigismundi, dokument modyfikujący dotychczasowy ustrój Torunia.
1528 r.
- Jôst Ludwik Decjusz (Dietz) otworzył w Toruniu ogólnopruską mennicę królewską
1537 r.
- zniesienie składu na towary spławiane Wisłą - osłabienie dynamiki gospodarki Torunia i ostateczna utrata monopolu na handel morski na rzecz Gdańska
1558 r.
- król Zygmunt II August nadaje Toruniowi swobody wyznaniowe, co przypieczętowało zwycięstwo reformacji i umożliwiło zakładanie szkół różnowierczych
1568 r.
- założenie protestanckiego gimnazjum toruńskiego, najświetniejszej uczelni na terenie Prus Królewskich.
- Kazimierz Jagiellończyk ustanowił w Toruniu trzy doroczne międzynarodowe jarmarki, które zwłaszcza w XVI-XVII w. rozrosły się do ogromnych targowisk, dynamizujących wówczas życie gospodarcze nie tylko samego miasta, lecz całej Rzeczypospolitej
1473. 2. 19.
- urodził się Nicolaus Copernicus (Mikołaj Kopernik)
1476 r.
- na zamku Dybów przyszła na świat córka króla Kazimierza Jagiellończyka - Anna Jagiellonka
1496 r.
- właścicielem dwóch toruńskich kamienic został Filippo Buonaccorsi, zwany Kallimachem, który już wcześniej kilkakrotnie przebywał w Toruniu, m.in. z królem Janem Olbrachtem
1500. 9. 22.
- odlano i umieszczono na wieży Kościoła św.św. Janów dzwon Tuba Dei, zaliczany do największych (wtedy największy) dzwonów w Polsce, będący obecnie największym polskim dzwonem średniowiecznym
1500 r.
- ukończono budowę najdłuższego w Polsce i drugiego po Krakowie stałego mostu na Wiśle. Istnienie tak unikatowego obiektu oznaczało wysoki poziom rozwoju cywilizacyjnego Torunia
1501 r.
- w Sali Królewskiej Ratusza Staromiejskiego zmarł król Jan Olbracht, który przybył do Torunia w związku z łamaniem przez Krzyżaków postanowień drugiego pokoju toruńskiego
1506 r.
- król Aleksander Jagiellończyk wydał dla Torunia przywilej pozwalający miastu na używanie po wsze czasy czerwonego wosku pieczętnego - koloru będącego atrybutem królewskim (więcej tutaj)
od pocz. XVI w.
- spadło znaczenie Torunia w morskim handlu tranzytowym wskutek konkurencji Gdańska. Odtąd potęga gospodarcza Torunia opierała się głównie na jarmarkach międzynarodowych i dochodach z patrymonium,
- Toruń stał się czołowym ośrodkiem luteranizmu i skupiskiem różnowierców w Polsce
1510 r.
- król Zygmunt I Stary przyznał prawo składu na sól krajową, a w 1543 r. na sól zamorską
1519-1520
- obrady w Ratuszu Staromiejskim sejmu polskiego (>>>). Pobyt w Toruniu króla Zygmunta I Starego, który wypowiada wojnę wielkiemu mistrzowi zakonu krzyżackiego, Albrechtowi Hohenzollernowi oraz wydaje edykt (tzw. edykt toruński) zabraniający sprowadzania do Polski pism Lutra, głoszenia "nowinek religijnych", co miało zatrzymać napływ reformacji; był to pierwszy prawny zakaz rozpowszechniania reformacji w Polsce.
1521 r.
- początek ruchu reformackiego w Toruniu; silne ruchy społeczne (m.in. torunianie obrzucili kamieniami i zmusili do odwrotu legata papieskiego i towarzyszących mu biskupów, którzy usiłowali przed kościołem Świętojańskim spalić wizerunek Marcina Lutra i pisma uznane za heretyckie), w wyniku których wkrótce religią panującą stał się protestantyzm (potwierdzenie wolności wyznania przywilejem króla Zygmunta II Augusta w 1558 r.) i na kolejne stulecia Toruń stał się jednym z najważniejszych miast protestanckich w Rzeczypospolitej
- król Zygmunt Stary zawarł z wielkim mistrzem Albrechtem Hohenzollernem ostatni rozejm polsko-krzyżacki
1523 r.
- król Zygmunt Stary wydał Reformatio Sigismundi, dokument modyfikujący dotychczasowy ustrój Torunia.
1528 r.
- Jôst Ludwik Decjusz (Dietz) otworzył w Toruniu ogólnopruską mennicę królewską
1537 r.
- zniesienie składu na towary spławiane Wisłą - osłabienie dynamiki gospodarki Torunia i ostateczna utrata monopolu na handel morski na rzecz Gdańska
1558 r.
- król Zygmunt II August nadaje Toruniowi swobody wyznaniowe, co przypieczętowało zwycięstwo reformacji i umożliwiło zakładanie szkół różnowierczych
1568 r.
- założenie protestanckiego gimnazjum toruńskiego, najświetniejszej uczelni na terenie Prus Królewskich.
- powstanie pierwszej stałej drukarni, jednej z najstarszych w Polsce; Toruń staje się jednym z największych i najważniejszych ośrodków drukarstwa w Rzeczypospolitej, zwłaszcza wydawnictw w języku polskim
1576. 8. 26.
- przyjazd do Torunia króla Stefana Batorego. W Ratuszu Staromiejskim obrady sejmu polskiego (więcej tutaj)
1586 r.
- opublikowanie pierwszego na świecie czasopisma - rocznika pedagogicznego "Institutio Literata" (o historii czasopiśmiennictwa toruńskiego tutaj)
1587 r.
- Piotr Artomiusz wydał głośny tzw. kancjonał toruński, który odegrały znaczą rolę w dziejach ewangelickiego piśmiennictwa religijnego i muzyki staropolskiej
1594 r.
- gimnazjum podniesiono do rangi akademickiego (Gymnasium Academicum >>>), które wkrótce stało się jedną z najpoważniejszych szkół półwyższych w Rzeczypospolitej. W 1595 r. z inicjatywy burmistrza Heinricha Strobanda podejmowano próby założenia uniwersytetu (o historii szkolnictwa wyższego tutaj)
1595 r.
- synod generalny luteran, kalwinistów i braci czeskich (na którym też podejmowano temat utworzenia w Toruniu uniwersytetu; patrz tutaj)
1596 r.
- sprowadzenie do Torunia jezuitów. Początek kontrreformacji
na przełomie XVI i XVII w.
- pod rządami burmistrza Heinricha Strobanda ponowny w historii rozkwit gospodarczy i kulturalny Torunia, zwanego Królową Wisły: jarmarki o zasięgu międzynarodowym, znaczny udział w handlu wiślanym (zboże, towary leśne, sól, miedź, śledzie, wino) rozwój rzemiosła (spożywczego - m.in. słynne pierniki; sukiennictwa, papierni, rzemiosła artystycznego - m.in. złotnictwo, huta miedzi), oraz kultury (w sławetnym Gimnazjum Akademickim działali wielcy uczeni, m.in. Glicner, Schober, Rybiński); przez Toruń wiodły szlaki handlowe między Rosją i Litwą a Wielkopolską i Niemcami. Miasto liczy ok. 18-20 tys. mieszkańców i nadal jest jednym z kilku największych i najświetniejszych w Rzeczypospolitej
1605 r.
- wielki synod luterański pod przewodnictwem burmistrza Heinricha Strobanda
- otworzono katolickie kolegium jezuickie (ufundowane przez biskupa chełmińskiego Piotra Tylickiego już w 1593 r.) - drugą obok protestanckiego Gimnazjum Akademickiego szkołę typu gimnazjalnego, przy którym w 1670 r. powstała pierwsza na Pomorzu szkoła muzyczna
1606 r.
- pierwsze na Pomorzu strzelanie artyleryjskie, zorganizowane przez toruńskie Kurkowe Bractwo Strzeleckie
1611 r.
- lewobrzeżna osada Podgórz otrzymuje od króla Zygmunta III Wazy prawa miejskie
1626 r.
- po raz kolejny w Ratuszu Staromiejskim obraduje sejm polski (więcej tutaj)
1629 r.
- skuteczne odparcie szturmów w czasie najazdu szwedzkiego; miasta obroniły nowoczesne obwarowania bastionowe oraz regularne miejskie siły zbrojne (o których więcej tutaj; patrz też: Talar oblężniczy tutaj)
1636 r.
- uroczysty pogrzeb królewny Anny Wazówny, siostry króla Zygmunta III Wazy
1641 r.
- toruński aptekarz królewski, Paulus Guldenius, napisał pierwszy słownik farmaceutyczny
1645 r.
- z inicjatywy króla Władysława IV Wazy odbył się zjazd europejskich katolików i protestantów na obrady Colloquium Charitativum w Ratuszu Staromiejskim w celu przywrócenia zgody między wyznaniami: katolickim, kalwińskim i luterańskim. Wydarzenie to, choć nie przyniosło konkretnych rezultatów odbiło się szerokim echem w całej ówczesnej Europie, podzielonej religijnie i politycznie.
- powstało 13 dziś najstarszych portretów królów polskich, dając początek najstarszemu w Polsce pocztu królów polskich.
1650 r.
- otworzono posthalternię - stację pocztową (o historii poczty w Toruniu tutaj)
1655. 12. 5. - 1658. 12. 23.
- okupacja Torunia przez Szwedów (miasto siedzibą szwedzkiego gubernatora Prus) - upadek miasta
- w 1655 r. najeźdźcy spalili i później rozebrali kościół św. Ducha i klasztor benedyktynek
1659. 1. 1.
- wjazd króla Jana Kazimierza do odzyskanego Torunia
1661. 8. 5.
- na dyspucie w Gimnazjum Akademickim po raz pierwszy w Polsce publicznie przyznano słuszność heliocentrycznej teorii Kopernika
1697 r.
- opublikowano pierwszy przewodnik po najciekawszych zabytkach i osobliwościach Torunia De notabilibus et curiosis quibusdam Thoruniensibus
1700 r.
- początek wojny północnej, która rozpoczyna okres klęsk i upadku miasta, która przyniosła największe w jego historii zniszczenia w substancji zabytkowej; mimo tego do ok. 1740 r. Toruń, dzięki działalności wybitnych uczonych Gimnazjum Akademickiego, należy do najważniejszych ośrodków myśli wczesnooświeceniowej w Polsce; powstają pierwsze czasopisma (o historii czasopiśmiennictwa toruńskiego tutaj)
od pocz. XVIII w.
- silny rozwój przedmieść toruńskich, które jednak raz po raz są niszczone w trakcie częstych działań wojennych
1702. 10. 30.
- król August II Mocny zjechał do Torunia, który do lutego 1703 r. stał się królewską rezydencją, głównym ośrodkiem politycznym kraju i największą twierdzą w Prusach Królewskich
1703. 5. 26. - 10. 13.
- oblężenie miasta przez wojska szwedzkie, największe w historii zniszczenia Torunia w wyniku bezpośrednich działań mwojennych (w tym m.in. Ratusza Staromiejskiego, Dworu Artusa); Szwedzi okupowali Toruń z przerwami do 1709 r.
od ok. 1706 r.
- szczególna rola Torunia (środowiska intelektualnego Gimnazjum Akademickiego) jako krzewiciela tendencji wczesnooświeceniowych i oświeceniowych w Rzeczypospolitej przez cały XVIII w., aż do czasu rozbiorów
1708-1710
- wielka epidemia dżumy, w wyniku której śmierć poniosło ok. 6 tys. osób, przede wszystkim uboższego środowiska katolickiego
1709-1715
- miasto okupują wojska saskie i rosyjskie, niszcząc je kwaterunkami i kontrybucjami. Spotkanie w Toruniu cara Piotra Wielkiego z królem polskim Augustem II (1709 r.), któremu car obiecał pomoc wojskową i "swe dobre usługi"
1712 r.
- synod ewangelików z Korony i Litwy celem wypracowania polityki pozwalającej na wspólną obronę praw różnowierców i wolności wyznaniowej
1722 r.
- ukazał się pierwszy nr tygodnika Das Gelehrte Preussen (Uczone Prusy), będącego pierwszym z serii XVIII-wiecznych toruńskich periodyków naukowych, najwcześniejszych i najbardziej udanych prób wydawniczych w Polsce (>>>)
1724. 7. 16. i 17.
- tumult toruński - krwawe ekscesy na tle religijnym między mieszkańcami Torunia protestantami a katolikami, przez nich dyskryminowanymi, zakończone tragicznie: 10 skazanych ścięto publicznie na Rynku Staromiejskim. Tumult wywołał międzynarodowe reperkusje, z projektami interwencji zbrojnej nieprzychylnej Polsce państw europejskich. Więcej tutaj.
1576. 8. 26.
- przyjazd do Torunia króla Stefana Batorego. W Ratuszu Staromiejskim obrady sejmu polskiego (więcej tutaj)
1586 r.
- opublikowanie pierwszego na świecie czasopisma - rocznika pedagogicznego "Institutio Literata" (o historii czasopiśmiennictwa toruńskiego tutaj)
1587 r.
- Piotr Artomiusz wydał głośny tzw. kancjonał toruński, który odegrały znaczą rolę w dziejach ewangelickiego piśmiennictwa religijnego i muzyki staropolskiej
1594 r.
- gimnazjum podniesiono do rangi akademickiego (Gymnasium Academicum >>>), które wkrótce stało się jedną z najpoważniejszych szkół półwyższych w Rzeczypospolitej. W 1595 r. z inicjatywy burmistrza Heinricha Strobanda podejmowano próby założenia uniwersytetu (o historii szkolnictwa wyższego tutaj)
1595 r.
- synod generalny luteran, kalwinistów i braci czeskich (na którym też podejmowano temat utworzenia w Toruniu uniwersytetu; patrz tutaj)
1596 r.
- sprowadzenie do Torunia jezuitów. Początek kontrreformacji
na przełomie XVI i XVII w.
- pod rządami burmistrza Heinricha Strobanda ponowny w historii rozkwit gospodarczy i kulturalny Torunia, zwanego Królową Wisły: jarmarki o zasięgu międzynarodowym, znaczny udział w handlu wiślanym (zboże, towary leśne, sól, miedź, śledzie, wino) rozwój rzemiosła (spożywczego - m.in. słynne pierniki; sukiennictwa, papierni, rzemiosła artystycznego - m.in. złotnictwo, huta miedzi), oraz kultury (w sławetnym Gimnazjum Akademickim działali wielcy uczeni, m.in. Glicner, Schober, Rybiński); przez Toruń wiodły szlaki handlowe między Rosją i Litwą a Wielkopolską i Niemcami. Miasto liczy ok. 18-20 tys. mieszkańców i nadal jest jednym z kilku największych i najświetniejszych w Rzeczypospolitej
1605 r.
- wielki synod luterański pod przewodnictwem burmistrza Heinricha Strobanda
- otworzono katolickie kolegium jezuickie (ufundowane przez biskupa chełmińskiego Piotra Tylickiego już w 1593 r.) - drugą obok protestanckiego Gimnazjum Akademickiego szkołę typu gimnazjalnego, przy którym w 1670 r. powstała pierwsza na Pomorzu szkoła muzyczna
1606 r.
- pierwsze na Pomorzu strzelanie artyleryjskie, zorganizowane przez toruńskie Kurkowe Bractwo Strzeleckie
1611 r.
- lewobrzeżna osada Podgórz otrzymuje od króla Zygmunta III Wazy prawa miejskie
1626 r.
- po raz kolejny w Ratuszu Staromiejskim obraduje sejm polski (więcej tutaj)
1629 r.
- skuteczne odparcie szturmów w czasie najazdu szwedzkiego; miasta obroniły nowoczesne obwarowania bastionowe oraz regularne miejskie siły zbrojne (o których więcej tutaj; patrz też: Talar oblężniczy tutaj)
1636 r.
- uroczysty pogrzeb królewny Anny Wazówny, siostry króla Zygmunta III Wazy
1641 r.
- toruński aptekarz królewski, Paulus Guldenius, napisał pierwszy słownik farmaceutyczny
1645 r.
- z inicjatywy króla Władysława IV Wazy odbył się zjazd europejskich katolików i protestantów na obrady Colloquium Charitativum w Ratuszu Staromiejskim w celu przywrócenia zgody między wyznaniami: katolickim, kalwińskim i luterańskim. Wydarzenie to, choć nie przyniosło konkretnych rezultatów odbiło się szerokim echem w całej ówczesnej Europie, podzielonej religijnie i politycznie.
- powstało 13 dziś najstarszych portretów królów polskich, dając początek najstarszemu w Polsce pocztu królów polskich.
1650 r.
- otworzono posthalternię - stację pocztową (o historii poczty w Toruniu tutaj)
1655. 12. 5. - 1658. 12. 23.
- okupacja Torunia przez Szwedów (miasto siedzibą szwedzkiego gubernatora Prus) - upadek miasta
- w 1655 r. najeźdźcy spalili i później rozebrali kościół św. Ducha i klasztor benedyktynek
1659. 1. 1.
- wjazd króla Jana Kazimierza do odzyskanego Torunia
1661. 8. 5.
- na dyspucie w Gimnazjum Akademickim po raz pierwszy w Polsce publicznie przyznano słuszność heliocentrycznej teorii Kopernika
1697 r.
- opublikowano pierwszy przewodnik po najciekawszych zabytkach i osobliwościach Torunia De notabilibus et curiosis quibusdam Thoruniensibus
1700 r.
- początek wojny północnej, która rozpoczyna okres klęsk i upadku miasta, która przyniosła największe w jego historii zniszczenia w substancji zabytkowej; mimo tego do ok. 1740 r. Toruń, dzięki działalności wybitnych uczonych Gimnazjum Akademickiego, należy do najważniejszych ośrodków myśli wczesnooświeceniowej w Polsce; powstają pierwsze czasopisma (o historii czasopiśmiennictwa toruńskiego tutaj)
od pocz. XVIII w.
- silny rozwój przedmieść toruńskich, które jednak raz po raz są niszczone w trakcie częstych działań wojennych
1702. 10. 30.
- król August II Mocny zjechał do Torunia, który do lutego 1703 r. stał się królewską rezydencją, głównym ośrodkiem politycznym kraju i największą twierdzą w Prusach Królewskich
1703. 5. 26. - 10. 13.
- oblężenie miasta przez wojska szwedzkie, największe w historii zniszczenia Torunia w wyniku bezpośrednich działań mwojennych (w tym m.in. Ratusza Staromiejskiego, Dworu Artusa); Szwedzi okupowali Toruń z przerwami do 1709 r.
od ok. 1706 r.
- szczególna rola Torunia (środowiska intelektualnego Gimnazjum Akademickiego) jako krzewiciela tendencji wczesnooświeceniowych i oświeceniowych w Rzeczypospolitej przez cały XVIII w., aż do czasu rozbiorów
1708-1710
- wielka epidemia dżumy, w wyniku której śmierć poniosło ok. 6 tys. osób, przede wszystkim uboższego środowiska katolickiego
1709-1715
- miasto okupują wojska saskie i rosyjskie, niszcząc je kwaterunkami i kontrybucjami. Spotkanie w Toruniu cara Piotra Wielkiego z królem polskim Augustem II (1709 r.), któremu car obiecał pomoc wojskową i "swe dobre usługi"
1712 r.
- synod ewangelików z Korony i Litwy celem wypracowania polityki pozwalającej na wspólną obronę praw różnowierców i wolności wyznaniowej
1722 r.
- ukazał się pierwszy nr tygodnika Das Gelehrte Preussen (Uczone Prusy), będącego pierwszym z serii XVIII-wiecznych toruńskich periodyków naukowych, najwcześniejszych i najbardziej udanych prób wydawniczych w Polsce (>>>)
1724. 7. 16. i 17.
- tumult toruński - krwawe ekscesy na tle religijnym między mieszkańcami Torunia protestantami a katolikami, przez nich dyskryminowanymi, zakończone tragicznie: 10 skazanych ścięto publicznie na Rynku Staromiejskim. Tumult wywołał międzynarodowe reperkusje, z projektami interwencji zbrojnej nieprzychylnej Polsce państw europejskich. Więcej tutaj.
Po słynnym tumulcie toruńskim w 1724 r. Toruń był w opozycji do polskiej polityki państwowej aż do II rozbioru w 1793 r. Toruń systematycznie walczył o utrzymanie autonomii ustrojowej Prus Królewskich i swojej, broniąc tym samym interesów politycznych i gospodarczych tej prowincji i swoich.
1725 r.
- przeniesienie z Bydgoszczy bernardyńskiego studium filozofii
1733-1735
- podczas polskiej wojny sukcesyjnej Toruń został zajęty przez Rosjan
1739-1756
zatarg Łukasza Konopki z miastem Toruniem (>>>)
1740 r.
- pierwsze w Toruniu i jedne z pierwszych w Polsce pomiary pogody
1752 r.
- powstało pierwsze w Toruniu i jedno z pierwszych w Polsce, Towarzystwo Uczone, w którym podjęto pierwsze w Rzeczypospolitej zorganizowane badania nad językiem polskim
1755 r.
- urodził się wybitny anatom, lekarz, fizjolog, Samuel Thomas Sömmerring
1759-1762
- przemarsze w ramach wojny 7-letniej w obie strony i stacjonowanie w Toruniu wojsk rosyjskich
1764. 06.
- Toruń skutecznie sprzeciwił się planom ulokowania w mieście polskiego urzędu – sądu trybunalskiego dla spraw prowincji wielkopolskiej, dowodząc poprzez swojego rezydenta Samuela Luthera Gereta na dworze królewskim w Warszawie, że Toruń, podobnie jak i całe Prusy Królewskie, nie podlega organom Rzeczypospolitej, a bezpośrednio królowi i w związku z tym nie może w nim istnieć polski sąd.
- przeniesienie z Bydgoszczy bernardyńskiego studium filozofii
1733-1735
- podczas polskiej wojny sukcesyjnej Toruń został zajęty przez Rosjan
1739-1756
zatarg Łukasza Konopki z miastem Toruniem (>>>)
1740 r.
- pierwsze w Toruniu i jedne z pierwszych w Polsce pomiary pogody
1752 r.
- powstało pierwsze w Toruniu i jedno z pierwszych w Polsce, Towarzystwo Uczone, w którym podjęto pierwsze w Rzeczypospolitej zorganizowane badania nad językiem polskim
1755 r.
- urodził się wybitny anatom, lekarz, fizjolog, Samuel Thomas Sömmerring
1759-1762
- przemarsze w ramach wojny 7-letniej w obie strony i stacjonowanie w Toruniu wojsk rosyjskich
1764. 06.
- Toruń skutecznie sprzeciwił się planom ulokowania w mieście polskiego urzędu – sądu trybunalskiego dla spraw prowincji wielkopolskiej, dowodząc poprzez swojego rezydenta Samuela Luthera Gereta na dworze królewskim w Warszawie, że Toruń, podobnie jak i całe Prusy Królewskie, nie podlega organom Rzeczypospolitej, a bezpośrednio królowi i w związku z tym nie może w nim istnieć polski sąd.
Wprawdzie Toruń – w przeciwieństwie do innych miast polskich – nie podlegał trybunałowi, a decyzja o ulokowaniu tu sądu trybunalskiego nie odebrałaby Toruniowi jego wyjątkowego statusu, to jednak Rada toruńska obawiała się ewentualnych ekscesów antymiejskich i antyewangelickich ze strony zjeżdżających do Torunia tłumów szlachty generalnie nieprzychylnej wielkim miastom pruskim oraz nacisków do zmiany uprzywilejowanej pozycji Torunia i objęcia go kompetencją trybunału. Ostatecznie Toruń zwyciężył w obronie swoich przywilejów i autonomii i nie dopuścił do umiejscowienia tutaj polskiego urzędu, który ulokowano w niedalekiej Bydgoszczy.
1764 r.
- na sejmie konwokacyjnym uchwalono szereg uchwał ograniczających odrębności Prus Królewskich, m.in. zmniejszenie liczby posłów pruskich na sejmy, wprowadzenie nowych miar i wag, cła generalnego na obszarze Prus Królewskich, a także głosowanie większością na sejmikach generalnych w sprawach dotyczących miast.
1767 r.
- konfederacja dysydencka, zawiązana przez szlachtę protestującą pod protektoratem carycy Katarzyny II, pod hasłem obrony praw politycznych i swobody wyznania (>>>)
1769 r.
- nieudany atak konfederatów barskich na Toruń (miasto występowało przeciw konfederatom).
Okres konfederacji barskiej zwiększył, występującą od 1724 r., nieufność Torunia do katolickiej Rzeczypospolitej i dworu polskiego.
1770 r.
- na przełomie sierpnia i września władze Królestwa Prus wkraczając do Prus Królewskich wprowadziły blokadę gospodarczą Torunia w postaci roztoczenia tzw. kordonu sanitarnego wprowadzonego pod pretekstem zabezpieczenia się przez panującą rzekomo na Podolu zarazą (więcej tutaj).
1771 r.
- urodził się wybitny językoznawca i bibliograf, Samuel Bogumił Linde, twórca pierwszego słownika języka polskiego
1772 r.
- pierwszy rozbiór Polski, którego granica oddzieliła pozostający w Królestwie Polskim Toruń od jego dochodowych dóbr ziemskich - patrymonium; utrata połączeń komunikacyjno-handlowych, utrata wiodącej roli w regionie na rzecz Bydgoszczy - odtąd silnie rozwijanej przez pruskiego Fryderyka II (więcej tutaj).
W 1772 r. francuski filozof Wolter w liście do króla pruskiego Fryderyka II tak uzasadniał konieczność przyłączenia Torunia i Gdańska do Prus - „ponieważ w Toruniu Kopernik odkrył prawdziwy system świata, a astronom Heweliusz pochodził z Gdańska, więc konsekwentnie Toruń i Gdańsk muszą należeć do Prus.”
- zgodnie z wcześniejszą koncepcją ambasadora rosyjskiego dot. ustanowienia Torunia wolnym miastem, powołano specjalną deputację, która przedstawiła postulaty dotyczące prawnopaństwowego statusu Torunia w Rzeczypospolitej, które później miały być uwzględnione w układzie rozbiorowym
1775 r.
- polsko-pruski układ handlowy doprowadzający Toruń poprzez wysokie opłaty celne do coraz większej ruiny gospodarczej
1789-1790 r.
- koncepcje Stronnictwa Patriotycznego w czasie Sejmu Wielkiego dot. oddania Prusom Torunia i Gdańska w zamian za złagodzenie niekorzystnych dla Polski postanowień traktatu handlowego z 1775 r.
1791 r.
- uchwalona sejmowa Ustawa o Miastach wywołała w Toruniu i Gdańsku oburzenie, w związku ze zrównaniem tych miast w prawach z miastami polskimi wobec teraz pogwałconego prawa nie podlegania tych miast władzom Rzeczypospolitej, a bezpośrednio królowi
1792 r.
- urodził się wybitny ekonomista, publicysta, Fryderyk Skarbek, ojciec chrzestny Fryderyka Chopina.
- na sejmie konwokacyjnym uchwalono szereg uchwał ograniczających odrębności Prus Królewskich, m.in. zmniejszenie liczby posłów pruskich na sejmy, wprowadzenie nowych miar i wag, cła generalnego na obszarze Prus Królewskich, a także głosowanie większością na sejmikach generalnych w sprawach dotyczących miast.
1767 r.
- konfederacja dysydencka, zawiązana przez szlachtę protestującą pod protektoratem carycy Katarzyny II, pod hasłem obrony praw politycznych i swobody wyznania (>>>)
1769 r.
- nieudany atak konfederatów barskich na Toruń (miasto występowało przeciw konfederatom).
Okres konfederacji barskiej zwiększył, występującą od 1724 r., nieufność Torunia do katolickiej Rzeczypospolitej i dworu polskiego.
1770 r.
- na przełomie sierpnia i września władze Królestwa Prus wkraczając do Prus Królewskich wprowadziły blokadę gospodarczą Torunia w postaci roztoczenia tzw. kordonu sanitarnego wprowadzonego pod pretekstem zabezpieczenia się przez panującą rzekomo na Podolu zarazą (więcej tutaj).
1771 r.
- urodził się wybitny językoznawca i bibliograf, Samuel Bogumił Linde, twórca pierwszego słownika języka polskiego
1772 r.
- pierwszy rozbiór Polski, którego granica oddzieliła pozostający w Królestwie Polskim Toruń od jego dochodowych dóbr ziemskich - patrymonium; utrata połączeń komunikacyjno-handlowych, utrata wiodącej roli w regionie na rzecz Bydgoszczy - odtąd silnie rozwijanej przez pruskiego Fryderyka II (więcej tutaj).
W 1772 r. francuski filozof Wolter w liście do króla pruskiego Fryderyka II tak uzasadniał konieczność przyłączenia Torunia i Gdańska do Prus - „ponieważ w Toruniu Kopernik odkrył prawdziwy system świata, a astronom Heweliusz pochodził z Gdańska, więc konsekwentnie Toruń i Gdańsk muszą należeć do Prus.”
- zgodnie z wcześniejszą koncepcją ambasadora rosyjskiego dot. ustanowienia Torunia wolnym miastem, powołano specjalną deputację, która przedstawiła postulaty dotyczące prawnopaństwowego statusu Torunia w Rzeczypospolitej, które później miały być uwzględnione w układzie rozbiorowym
1775 r.
- polsko-pruski układ handlowy doprowadzający Toruń poprzez wysokie opłaty celne do coraz większej ruiny gospodarczej
1789-1790 r.
- koncepcje Stronnictwa Patriotycznego w czasie Sejmu Wielkiego dot. oddania Prusom Torunia i Gdańska w zamian za złagodzenie niekorzystnych dla Polski postanowień traktatu handlowego z 1775 r.
1791 r.
- uchwalona sejmowa Ustawa o Miastach wywołała w Toruniu i Gdańsku oburzenie, w związku ze zrównaniem tych miast w prawach z miastami polskimi wobec teraz pogwałconego prawa nie podlegania tych miast władzom Rzeczypospolitej, a bezpośrednio królowi
1792 r.
- urodził się wybitny ekonomista, publicysta, Fryderyk Skarbek, ojciec chrzestny Fryderyka Chopina.
i
Toruń pruski (1793-1807 i 1815-1920)
1793. 1. 24.
- wkroczenie do miasta wojsk pruskich w wyniku II rozbioru Polski - koniec autonomicznej republiki mieszczańskiej, miasto straciło samorządność i niezależność oraz swą rangę prawno-ustrojową, zostało zrównane w prawach z innymi miastami. Liczba ludności spadła z ok. 18-20 tys. w XVII w. do 6 tys. Więcej tutaj.
1806. 12. 6.
- natarcie wojsk napoleońskich - Prusacy bez walki opuścili Toruń (o Napoleonie w Toruniu tutaj).
- wkroczenie do miasta wojsk pruskich w wyniku II rozbioru Polski - koniec autonomicznej republiki mieszczańskiej, miasto straciło samorządność i niezależność oraz swą rangę prawno-ustrojową, zostało zrównane w prawach z innymi miastami. Liczba ludności spadła z ok. 18-20 tys. w XVII w. do 6 tys. Więcej tutaj.
1806. 12. 6.
- natarcie wojsk napoleońskich - Prusacy bez walki opuścili Toruń (o Napoleonie w Toruniu tutaj).
i
Toruń w Księstwie Warszawskim (1807-1815)
1807. 7. 7.
- na mocy traktatu tylżyckiego oraz uzupełniającej go konwencji elbląskiej z 10. listopada Ziemia Chełmińska z Toruniem zostały włączone do Księstwa Warszawskiego (do 1813 r.); miasto staje się jednym z czterech tzw. miast głównych
1809 r.
- po zajęciu Warszawy przez Austriaków rząd Księstwa Warszawskiego przenosi się do Torunia. Toruń staje się głównym ośrodkiem życia politycznego Księstwa i siedzibą jego Rady Stanu.
- miasto odpiera atak austriacki
1811 r.
- zburzono najstarszy przedmiejski kościół św. Jerzego
1812. 6. 2. - 6.
- pobyt w mieście cesarza Napoleona Bonaparte w drodze do Rosji, w czasie którego m.in. zwiedzał miasto szukając śladów Kopenika
1813-1815
- Toruń znajduje się pod wojskową władzą rosyjską. Miasta bronią wojska polskie, bawarskie i francuskie. Znaczne zniszczenia miasta, prowadzące do ekonomicznej zapaści
- na mocy traktatu tylżyckiego oraz uzupełniającej go konwencji elbląskiej z 10. listopada Ziemia Chełmińska z Toruniem zostały włączone do Księstwa Warszawskiego (do 1813 r.); miasto staje się jednym z czterech tzw. miast głównych
1809 r.
- po zajęciu Warszawy przez Austriaków rząd Księstwa Warszawskiego przenosi się do Torunia. Toruń staje się głównym ośrodkiem życia politycznego Księstwa i siedzibą jego Rady Stanu.
- miasto odpiera atak austriacki
1811 r.
- zburzono najstarszy przedmiejski kościół św. Jerzego
1812. 6. 2. - 6.
- pobyt w mieście cesarza Napoleona Bonaparte w drodze do Rosji, w czasie którego m.in. zwiedzał miasto szukając śladów Kopenika
1813-1815
- Toruń znajduje się pod wojskową władzą rosyjską. Miasta bronią wojska polskie, bawarskie i francuskie. Znaczne zniszczenia miasta, prowadzące do ekonomicznej zapaści
i
Toruń pruski (1815-1920)
1815. 9. 22.
- w wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego Toruń został przekazany Prusom (do 1920 r.) jako nadgraniczny garnizon
po 1817 r.
- Prusacy rozpoczęli przekształcanie miasta w potężną twierdzę I stopnia, która z końcem XIX w. stała się jedną z największych w Europie (więcej tutaj)
- miasto zamieszkuje 8,6 tys. osób.
1824 r.
- zburzono gotycki kościół św. Wawrzyńca
1825 r.
- pobyt w Toruniu Fryderyka Chopina
1826 r.
- ustanowienie głównego urzędu ceł na drewno spławiane Wisłą
1834 r.
- zburzono gotycki kościół św. Mikołaja
1846 r.
- wykrycie spiskowej działalności Związku Plebejuszy - organizacji zawiązującej spisek, mający na celu wywołanie antypruskiego powstania na ziemiach polskich
1853. 10. 25.
- odsłonięto pomnik Kopernika
1855 r.
- Toruń otrzymuje połączenie telegraficzne z Berlinem, a w 1860 roku z Warszawą
1858 r.
- w oficynie drukarskiej Ernsta Lambecka wydrukowano po raz pierwszy na ziemiach polskich Pana Tadeusza A. Mickiewicza
- powstała pierwsza na Północy gazownia miejska
od lat 60. XIX w.
- rozwój polskiego życia kulturalnego i naukowego tworzy z Torunia najważniejszy na Pomorzu ośrodek polskości (m.in. Gazeta Toruńska, walka z Kulturkampfem, organizacje i instytucje polskie o regionalnym zasięgu, m.in. Liga Polska, Towarzystwo Pomocy Naukowej, Towarzystwo Moralnych Interesów, Koło Filomatów i Filaretów, istniejące do dziś Towarzystwo Naukowe w Toruniu (1875 r.), Towarzystwo Przemysłowe, banki i instytucje finansowe i in., łącznie 39 polskich organizacji na pocz. XX w.)
1861 r.
- otwarcie Muzeum Miejskiego (Städtisches Museum), które w 1930 r. współutworzyło obecne Muzeum Okręgowe
1861. 10. 12.
- miasto otrzymało połączenie kolejowe z Berlinem i Gdańskiem (przez Bydgoszcz), a w 1862 r. z Warszawą, co przyczyniło się do ożywienia gospodarczego Torunia. Dzięki otrzymaniu tych połączeń kolejowych oraz budowie w 1873 r. linii do Królewca Toruń stał się dużym węzłem kolejowym
1863 r.
- budowa drewnianego mostu przez Wisłę
1867 r.
- ukazał się pierwszy numer Gazety Toruńskiej - najpoważniejszego organu politycznego Polaków w Prusach Zachodnich.
- pierwszy z corocznych Sejmików Gospodarskich - spotkań polskiego ziemiaństwa Prus Zachodnich.
- powstało Toruńskie Towarzystwo Pożyczkowe - instytucja finansowo-kredytowa dla ludności polskiej
1870-1873
- budowa stalowego drogowego, kolejowego i pieszego mostu przez Wisłę o długości 1272 m. Most istnieje do dziś
1873. 2. 19.
- uroczyste obchody 400. rocznicy urodzin Mikołja Kopernika: polskie i oficjalne niemieckie; obie strony czciły Astronoma jako swego rodaka
1873-1889
- wyburzanie większości murów miejskich, bram i baszt
1874 r.
- zorganizowano Polską Wystawę Rolniczo-Przemysłową - największe w pruskim Toruniu wydarzenie gospodarcze promujące polską działalność produkcyjną i rolniczą
1875 r.
- powstanie Towarzystwa Naukowego, skupiającego siły intelektualne Pomorza, dziś jednego z najstarszych w Polsce
1877 r.
- wizyta w Toruniu Jana Matejki
1884 r.
- w gimnazjum powstała tajna organizacja filomacka, zwana później Towarzystwem im. T. Zana
1889 r.
- oddanie do użytku dworca kolejowego Toruń Miasto, a następnie Toruń Mokre (dziś Toruń Wschodni)
1891 r.
- uruchomienie konnej linii tramwajowej; przejście na napęd elektryczny w 1899 r. (o tramwajach toruńskich tutaj)
1904 r.
- wybudowano ob. Teatr im. Wilama Horzycy
1906 r.
- strajk dzieci szkolnych w obronie języka polskiego.
- miasto liczy 46 tys. mieszkańców
1912-1913
- budowa lotniska
1918 r.
- powstała Polska Rada Ludowa.
- w wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego Toruń został przekazany Prusom (do 1920 r.) jako nadgraniczny garnizon
po 1817 r.
- Prusacy rozpoczęli przekształcanie miasta w potężną twierdzę I stopnia, która z końcem XIX w. stała się jedną z największych w Europie (więcej tutaj)
- miasto zamieszkuje 8,6 tys. osób.
1824 r.
- zburzono gotycki kościół św. Wawrzyńca
1825 r.
- pobyt w Toruniu Fryderyka Chopina
1826 r.
- ustanowienie głównego urzędu ceł na drewno spławiane Wisłą
1834 r.
- zburzono gotycki kościół św. Mikołaja
1846 r.
- wykrycie spiskowej działalności Związku Plebejuszy - organizacji zawiązującej spisek, mający na celu wywołanie antypruskiego powstania na ziemiach polskich
1853. 10. 25.
- odsłonięto pomnik Kopernika
1855 r.
- Toruń otrzymuje połączenie telegraficzne z Berlinem, a w 1860 roku z Warszawą
1858 r.
- w oficynie drukarskiej Ernsta Lambecka wydrukowano po raz pierwszy na ziemiach polskich Pana Tadeusza A. Mickiewicza
- powstała pierwsza na Północy gazownia miejska
od lat 60. XIX w.
- rozwój polskiego życia kulturalnego i naukowego tworzy z Torunia najważniejszy na Pomorzu ośrodek polskości (m.in. Gazeta Toruńska, walka z Kulturkampfem, organizacje i instytucje polskie o regionalnym zasięgu, m.in. Liga Polska, Towarzystwo Pomocy Naukowej, Towarzystwo Moralnych Interesów, Koło Filomatów i Filaretów, istniejące do dziś Towarzystwo Naukowe w Toruniu (1875 r.), Towarzystwo Przemysłowe, banki i instytucje finansowe i in., łącznie 39 polskich organizacji na pocz. XX w.)
1861 r.
- otwarcie Muzeum Miejskiego (Städtisches Museum), które w 1930 r. współutworzyło obecne Muzeum Okręgowe
1861. 10. 12.
- miasto otrzymało połączenie kolejowe z Berlinem i Gdańskiem (przez Bydgoszcz), a w 1862 r. z Warszawą, co przyczyniło się do ożywienia gospodarczego Torunia. Dzięki otrzymaniu tych połączeń kolejowych oraz budowie w 1873 r. linii do Królewca Toruń stał się dużym węzłem kolejowym
1863 r.
- budowa drewnianego mostu przez Wisłę
1867 r.
- ukazał się pierwszy numer Gazety Toruńskiej - najpoważniejszego organu politycznego Polaków w Prusach Zachodnich.
- pierwszy z corocznych Sejmików Gospodarskich - spotkań polskiego ziemiaństwa Prus Zachodnich.
- powstało Toruńskie Towarzystwo Pożyczkowe - instytucja finansowo-kredytowa dla ludności polskiej
1870-1873
- budowa stalowego drogowego, kolejowego i pieszego mostu przez Wisłę o długości 1272 m. Most istnieje do dziś
1873. 2. 19.
- uroczyste obchody 400. rocznicy urodzin Mikołja Kopernika: polskie i oficjalne niemieckie; obie strony czciły Astronoma jako swego rodaka
1873-1889
- wyburzanie większości murów miejskich, bram i baszt
1874 r.
- zorganizowano Polską Wystawę Rolniczo-Przemysłową - największe w pruskim Toruniu wydarzenie gospodarcze promujące polską działalność produkcyjną i rolniczą
1875 r.
- powstanie Towarzystwa Naukowego, skupiającego siły intelektualne Pomorza, dziś jednego z najstarszych w Polsce
1877 r.
- wizyta w Toruniu Jana Matejki
1884 r.
- w gimnazjum powstała tajna organizacja filomacka, zwana później Towarzystwem im. T. Zana
1889 r.
- oddanie do użytku dworca kolejowego Toruń Miasto, a następnie Toruń Mokre (dziś Toruń Wschodni)
1891 r.
- uruchomienie konnej linii tramwajowej; przejście na napęd elektryczny w 1899 r. (o tramwajach toruńskich tutaj)
1904 r.
- wybudowano ob. Teatr im. Wilama Horzycy
1906 r.
- strajk dzieci szkolnych w obronie języka polskiego.
- miasto liczy 46 tys. mieszkańców
1912-1913
- budowa lotniska
1918 r.
- powstała Polska Rada Ludowa.
i
Toruń polski (1920-1939)
1920. 1. 18.
- wyzwolenie Pomorza i Torunia przez wojska gen. J. Hallera. Miasto zostaje włączone do Polski jako stolica województwa pomorskiego
- utworzenie, z inicjatywy m.in. malarza Juliana Fałata i literata Artura Górskiego, Konfraterni Artystów - reprezentacyjnej organizacji kulturalnej województwa pomorskiego, skupiającej znanych artystów.
- miasto liczy 37,5 tys. mieszkańców. W okresie międzywojennym Toruń zamieszkiwała rzesza polskiej inteligencji, działaczy politycznych i społecznych. Miasto rozwinęło się przestrzennie i komunikacyjnie. Poza ośrodkiem administracyjnym i naukowo-kulturalnym Toruń był też wielkim centrum wojskowym (m.in. Dowództwo Korpusu VIII Okręgu Wojskowego, stacjonowały liczne formacje wojskowe, m.in. 63. Pułk Piechoty, 4. Pułk Artylerii Lekkiej, 4. Pułk Lotniczy, 8. Pułk Artylerii Ciężkiej, Samodzielny Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej, 1. Batalion Balonowy)
1921 r.
- przy Pomorskim Towarzystwie Muzycznym powołano Konserwatorium Muzyczne, które od 1925 r. działało jako szkoła wyższa
- ogólnopolski Zjazd Legionistów i Peowiaków z udziałem marsz. J. Piłsudskiego (kolejna wizyta Marszałka w 1923 r.)
1922 r.
- powstała pierwsza polska Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej, przeniesiona ostatecznie do Gdyni
- pobyt w Toruniu Witkacego i wystawienie w Teatrze Ziemi Pomorskiej dwóch prapremier jego sztuk
1923 r.
- scalenie kilku starych zbiorów i powołanie Książnicy Miejskiej im. M. Kopernika - największej wówczas biblioteki na Pomorzu i jednej z największych bibliotek regionalnych w Polsce (o Książnicy Kopernikańskiej więcej w dziale Biblioteki)
- marszałek J. Piłsudski powołał Oficerską Szkołę Artylerii
1924 r.
- powstała Opera Pomorska
1924-1936
- prezydentura A. Bolta, w czasie której intensywny rozwój Torunia
1925 r.
- powstał Instytut Bałtycki, przeniesiony w 1931 r. do Gdyni
1934 r.
- powstała Rada Zrzeszeń Naukowych Artystycznych i Kulturalnych Ziemi Pomorskiej, której jednym z głównych celów było utworzenie w Toruniu uniwersytetu
- powstał Pomorski Instytut Muzyczny
1934. 11. 11.
- otwarcie mostu im. J. Piłsudskiego
1935 r.
- powstała Pomorska Rozgłośnia Polskiego Radia
1936. 12.
- miasto Podgórz i osada Rudak zostają włączone do Torunia.
- wyzwolenie Pomorza i Torunia przez wojska gen. J. Hallera. Miasto zostaje włączone do Polski jako stolica województwa pomorskiego
- utworzenie, z inicjatywy m.in. malarza Juliana Fałata i literata Artura Górskiego, Konfraterni Artystów - reprezentacyjnej organizacji kulturalnej województwa pomorskiego, skupiającej znanych artystów.
- miasto liczy 37,5 tys. mieszkańców. W okresie międzywojennym Toruń zamieszkiwała rzesza polskiej inteligencji, działaczy politycznych i społecznych. Miasto rozwinęło się przestrzennie i komunikacyjnie. Poza ośrodkiem administracyjnym i naukowo-kulturalnym Toruń był też wielkim centrum wojskowym (m.in. Dowództwo Korpusu VIII Okręgu Wojskowego, stacjonowały liczne formacje wojskowe, m.in. 63. Pułk Piechoty, 4. Pułk Artylerii Lekkiej, 4. Pułk Lotniczy, 8. Pułk Artylerii Ciężkiej, Samodzielny Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej, 1. Batalion Balonowy)
1921 r.
- przy Pomorskim Towarzystwie Muzycznym powołano Konserwatorium Muzyczne, które od 1925 r. działało jako szkoła wyższa
- ogólnopolski Zjazd Legionistów i Peowiaków z udziałem marsz. J. Piłsudskiego (kolejna wizyta Marszałka w 1923 r.)
1922 r.
- powstała pierwsza polska Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej, przeniesiona ostatecznie do Gdyni
- pobyt w Toruniu Witkacego i wystawienie w Teatrze Ziemi Pomorskiej dwóch prapremier jego sztuk
1923 r.
- scalenie kilku starych zbiorów i powołanie Książnicy Miejskiej im. M. Kopernika - największej wówczas biblioteki na Pomorzu i jednej z największych bibliotek regionalnych w Polsce (o Książnicy Kopernikańskiej więcej w dziale Biblioteki)
- marszałek J. Piłsudski powołał Oficerską Szkołę Artylerii
1924 r.
- powstała Opera Pomorska
1924-1936
- prezydentura A. Bolta, w czasie której intensywny rozwój Torunia
1925 r.
- powstał Instytut Bałtycki, przeniesiony w 1931 r. do Gdyni
1934 r.
- powstała Rada Zrzeszeń Naukowych Artystycznych i Kulturalnych Ziemi Pomorskiej, której jednym z głównych celów było utworzenie w Toruniu uniwersytetu
- powstał Pomorski Instytut Muzyczny
1934. 11. 11.
- otwarcie mostu im. J. Piłsudskiego
1935 r.
- powstała Pomorska Rozgłośnia Polskiego Radia
1936. 12.
- miasto Podgórz i osada Rudak zostają włączone do Torunia.
i
Toruń pod okupacją hitlerowską (1939-1945)
1939. 9. 7. - 1945. 2. 1.
- okupacja hitlerowska.
- miasto liczy 81,2 tys. mieszkańców (1939 r.)
1939. 10. - 11.
- egzekucje więźniów na Barbarce
1939-1940
- więzienie policyjne dla Polaków, gł. inteligencji (fort VII im. Kościuszki)
1939-1945
- obóz jeńców wojennych różnych narodowości Stalag XXa
1939-1945
- podobóz kobiecy obozu Stutthof
1940. 2.
- rozbicie przez Gestapo organizacji konspiracyjnych: Batalionu Śmierci, Komendy Obrońców Polski, Grunwaldu, Polskiej Akcji Niepodległościowej
1942. 2. 14.
- wraz z powołaniem Armii Krajowej utworzono w Toruniu Dowództwo Sztabu Okręgu Pomorskiego AK
1945 r.
- Toruń jednym z głównych miast-twierdz niemieckich na terenie Polski
1945. 2. 1.
- wyzwolenie miasta przez wojska radzieckie 70. Armii 2. Fontu Białoruskiego
- okupacja hitlerowska.
- miasto liczy 81,2 tys. mieszkańców (1939 r.)
1939. 10. - 11.
- egzekucje więźniów na Barbarce
1939-1940
- więzienie policyjne dla Polaków, gł. inteligencji (fort VII im. Kościuszki)
1939-1945
- obóz jeńców wojennych różnych narodowości Stalag XXa
1939-1945
- podobóz kobiecy obozu Stutthof
1940. 2.
- rozbicie przez Gestapo organizacji konspiracyjnych: Batalionu Śmierci, Komendy Obrońców Polski, Grunwaldu, Polskiej Akcji Niepodległościowej
1942. 2. 14.
- wraz z powołaniem Armii Krajowej utworzono w Toruniu Dowództwo Sztabu Okręgu Pomorskiego AK
1945 r.
- Toruń jednym z głównych miast-twierdz niemieckich na terenie Polski
1945. 2. 1.
- wyzwolenie miasta przez wojska radzieckie 70. Armii 2. Fontu Białoruskiego
i
Toruń współczesny (po 1945 r.)
1945. 3. 2.
- decyzja o likwidacji w Toruniu Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego i przeniesienie go do Bydgoszczy; miasto zniesiono do rangi powiatu (więcej tutaj)
1945. 8. 24.
- powołanie pierwszej i największej na Pomorzu uczelni akademickiej - Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
1945 r.
- przeniesienie Pomorskiej Rozgłośni Polskiego Radia do Bydgoszczy
1946 r.
- przeniesienie do Bydgoszczy orkiestry symfonicznej, z której w 1953 r. utworzono obecną Filharmonię Pomorską
1948 r.
- polityczna decyzja o przenosinach do Bydgoszczy wielu organizacji, stowarzyszeń kulturalnych i naukowych, działających w powiązaniu z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika. Likwidacja toruńskich czasopism i przenosiny parku maszynowego drukarń do Bydgoszczy
1953-1959
- budowa Obserwatorium Astronomicznego UMK
1957-1964
- gruntowna restauracja Ratusza Staromiejskiego, przywracająca częściowo jego dawną urodę
1958-1966
- prace archeologiczne na ruinach zamku krzyżackiego i udostępnienie go publiczności
1959 r.
- pierwsza edycja Festiwalu Teatrów Polski Północnej, jedynego wówczas przeglądu dorobku kilku scen polskich
lata 60.
- dynamiczny rozwój przemysłu miasta.
- Toruń liczy 105 tys. mieszkańców (1960 r.)
1968 r.
- przeniesienie do Bydgoszczy posiadającej cenne i bogate zbiory, w tym liczne starodruki, Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej
1971 r.
- likwidacja działającego od 1954 r. Studium Nauczycielskiego, które weszło w skład Wyższej Szkoły Nauczycielskiej w Bydgoszczy (przemianowanej później kolejno na: Wyższą Szkołę Pedagogiczną, Akademię Bydgoską, od 2005 r. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego)
1973. 2. 18.
- inauguracja Międzynarodowego Roku Kopernikańskiego w 500. rocznicę urodzin wielkiego astronoma, z czym związane były m.in. wielkie inwestycje budowlane, m.in. w dziedzinie turystyki, zbudowano miasteczko akademickie UMK).
- miasto liczy 130 tys. mieszkańców
1975 r.
- początek budowy największej dzielnicy mieszkaniowej - Rubinkowa
1975. 6. 1.
- powołanie województwa toruńskiego
- miasto liczy 150 tys. mieszkańców
1984. 10. 18./19.
- porwanie w Górsku k. Torunia i zamordowanie przez funkcjonariuszy SB ks. J. Popiełuszki. Sąd nad oskarżonymi w Toruniu
1991 r.
- pierwsza edycja jednego z najważniejszych w Polsce, Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego "Kontakt", który zastąpił Festiwal Teatrów Polski Północnej
1991. 7.
- wyjazd stacjonujących w Toruniu wojsk radzieckich
1991. 12.
- powstanie pierwszej w Polsce rozgłośni katolickiej - Radia Maryja
1992. 3. 25.
- utworzenie mocą Bulli papieża Jana Pawła II diecezji toruńskiej
1993 r.
- powstanie Wyższego Seminarium Duchownego
- pierwsza edycja największego w Polsce i jednego z najważniejszych na świecie, festiwalu filmowego "Camerimage", od 2000 r. organizowanego w Łodzi
1993-1995
- gruntowna restauracja Dworu Artusa, przywracająca jego dawny blask
1994 r.
- uruchomienie największego i najnowocześniejszego w Europie Środkowo-Wschodniej radioteleskopu w Obserwatorium Astronomicznym UMK, gdzie pracę rozpoczyna wychowanek toruńskiej uczelni, Aleksander Wolszczan, odkrywca pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego
- otwarcie nowoczesnego Planetarium
- prezydent Lech Wałęsa uznał Toruń za Pomnik Historii Rzeczypospolitej Polskiej
- pierwsza edycja Festiwalu Kultury i Sztuki Krajów Bałtyckich "Probaltica"
1995-1998
- budowa jednej z największych i najnowocześniejszych w kraju oczyszczalni ścieków
1995 r.
- uroczyste obchody 350. rocznicy Colloquium Charitativum
1997 r.
- głośna rozbiórka Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej.
- udostępnienie turystom Fortu IV, pierwszego z obiektów XIX-wiecznej Twierdzy Toruń
1997. 12. 4.
- wpis średniowiecznego zespolu miejskiego Torunia na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO
1998-2001.
- pierwsze w historii badania archeologiczne na ruinach zamku Dybów
1998. 7. 1.
- otwarcie mostu im. AK i fragmentu Transeuropejskiej Autostrady Północ-Południe - wschodniej obwodnicy Torunia
1998 r.
- powstało jedyne w Polsce Gimnazjum Akademickie.
- powstała Wyższa Szkoła Bankowa
1999. 1. 1.
- utworzenie województwa kujawsko-pomorskiego z siedzibą wojewódzkich władz samorządowych w Toruniu
1999. 6. 7.
- wizyta w Toruniu papieża Jana Pawła II. W auli UMK doszło do pierwszego w historii spotkania papieża z rektorami wszystkich polskich uczelni wyższych. Na spotkaniu z pielgrzymami papież dokonał beatyfikacji ks. Frelichowskiego
2000. 1. 18. - 21.
- uroczyste obchody 80. rocznicy powrotu Pomorza i Torunia do macierzy.
- miasto liczy 206,1 tys. mieszkańców
2001. 6. 17. - 21.
- obchody 500. rocznicy śmierci króla Jana Olbrachta
2001. 12.
- Toruń otrzymał Flagę Honorową Rady Europy.
- powstała Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej, związana z o. T. Rydzykiem
2002 r.
- rozpoczęcie wielkich, 80-mln euro, 4-letnich inwestycji z europejskiego projektu ISPA, obejmujących 13 kontraktów dotyczących dokończenia programu kanalizacji całego miasta, wymiany rur azbestowo-cementowych i wprowadzenia nowoczesnej technologii uzdatniania wody pitnej na ujęciu z Drwęcy w Lubiczu.
- likwidacja Wyższej Szkoły Oficerskiej (zastąpionej przez Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia)
2003 r.
- uruchomiono katolicką Telewizję Trwam, związaną z o. T. Rydzykiem
- otwarcie Muzeum Podróżników im. Tony Halika
2004 r.
- włączenie Akademii Medycznej w Bydgoszczy w struktury toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika jako Collegium Medicum
- decyzja o likwidacji w Toruniu Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego i przeniesienie go do Bydgoszczy; miasto zniesiono do rangi powiatu (więcej tutaj)
1945. 8. 24.
- powołanie pierwszej i największej na Pomorzu uczelni akademickiej - Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
1945 r.
- przeniesienie Pomorskiej Rozgłośni Polskiego Radia do Bydgoszczy
1946 r.
- przeniesienie do Bydgoszczy orkiestry symfonicznej, z której w 1953 r. utworzono obecną Filharmonię Pomorską
1948 r.
- polityczna decyzja o przenosinach do Bydgoszczy wielu organizacji, stowarzyszeń kulturalnych i naukowych, działających w powiązaniu z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika. Likwidacja toruńskich czasopism i przenosiny parku maszynowego drukarń do Bydgoszczy
1953-1959
- budowa Obserwatorium Astronomicznego UMK
1957-1964
- gruntowna restauracja Ratusza Staromiejskiego, przywracająca częściowo jego dawną urodę
1958-1966
- prace archeologiczne na ruinach zamku krzyżackiego i udostępnienie go publiczności
1959 r.
- pierwsza edycja Festiwalu Teatrów Polski Północnej, jedynego wówczas przeglądu dorobku kilku scen polskich
lata 60.
- dynamiczny rozwój przemysłu miasta.
- Toruń liczy 105 tys. mieszkańców (1960 r.)
1968 r.
- przeniesienie do Bydgoszczy posiadającej cenne i bogate zbiory, w tym liczne starodruki, Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej
1971 r.
- likwidacja działającego od 1954 r. Studium Nauczycielskiego, które weszło w skład Wyższej Szkoły Nauczycielskiej w Bydgoszczy (przemianowanej później kolejno na: Wyższą Szkołę Pedagogiczną, Akademię Bydgoską, od 2005 r. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego)
1973. 2. 18.
- inauguracja Międzynarodowego Roku Kopernikańskiego w 500. rocznicę urodzin wielkiego astronoma, z czym związane były m.in. wielkie inwestycje budowlane, m.in. w dziedzinie turystyki, zbudowano miasteczko akademickie UMK).
- miasto liczy 130 tys. mieszkańców
1975 r.
- początek budowy największej dzielnicy mieszkaniowej - Rubinkowa
1975. 6. 1.
- powołanie województwa toruńskiego
- miasto liczy 150 tys. mieszkańców
1984. 10. 18./19.
- porwanie w Górsku k. Torunia i zamordowanie przez funkcjonariuszy SB ks. J. Popiełuszki. Sąd nad oskarżonymi w Toruniu
1991 r.
- pierwsza edycja jednego z najważniejszych w Polsce, Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego "Kontakt", który zastąpił Festiwal Teatrów Polski Północnej
1991. 7.
- wyjazd stacjonujących w Toruniu wojsk radzieckich
1991. 12.
- powstanie pierwszej w Polsce rozgłośni katolickiej - Radia Maryja
1992. 3. 25.
- utworzenie mocą Bulli papieża Jana Pawła II diecezji toruńskiej
1993 r.
- powstanie Wyższego Seminarium Duchownego
- pierwsza edycja największego w Polsce i jednego z najważniejszych na świecie, festiwalu filmowego "Camerimage", od 2000 r. organizowanego w Łodzi
1993-1995
- gruntowna restauracja Dworu Artusa, przywracająca jego dawny blask
1994 r.
- uruchomienie największego i najnowocześniejszego w Europie Środkowo-Wschodniej radioteleskopu w Obserwatorium Astronomicznym UMK, gdzie pracę rozpoczyna wychowanek toruńskiej uczelni, Aleksander Wolszczan, odkrywca pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego
- otwarcie nowoczesnego Planetarium
- prezydent Lech Wałęsa uznał Toruń za Pomnik Historii Rzeczypospolitej Polskiej
- pierwsza edycja Festiwalu Kultury i Sztuki Krajów Bałtyckich "Probaltica"
1995-1998
- budowa jednej z największych i najnowocześniejszych w kraju oczyszczalni ścieków
1995 r.
- uroczyste obchody 350. rocznicy Colloquium Charitativum
1997 r.
- głośna rozbiórka Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej.
- udostępnienie turystom Fortu IV, pierwszego z obiektów XIX-wiecznej Twierdzy Toruń
1997. 12. 4.
- wpis średniowiecznego zespolu miejskiego Torunia na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO
1998-2001.
- pierwsze w historii badania archeologiczne na ruinach zamku Dybów
1998. 7. 1.
- otwarcie mostu im. AK i fragmentu Transeuropejskiej Autostrady Północ-Południe - wschodniej obwodnicy Torunia
1998 r.
- powstało jedyne w Polsce Gimnazjum Akademickie.
- powstała Wyższa Szkoła Bankowa
1999. 1. 1.
- utworzenie województwa kujawsko-pomorskiego z siedzibą wojewódzkich władz samorządowych w Toruniu
1999. 6. 7.
- wizyta w Toruniu papieża Jana Pawła II. W auli UMK doszło do pierwszego w historii spotkania papieża z rektorami wszystkich polskich uczelni wyższych. Na spotkaniu z pielgrzymami papież dokonał beatyfikacji ks. Frelichowskiego
2000. 1. 18. - 21.
- uroczyste obchody 80. rocznicy powrotu Pomorza i Torunia do macierzy.
- miasto liczy 206,1 tys. mieszkańców
2001. 6. 17. - 21.
- obchody 500. rocznicy śmierci króla Jana Olbrachta
2001. 12.
- Toruń otrzymał Flagę Honorową Rady Europy.
- powstała Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej, związana z o. T. Rydzykiem
2002 r.
- rozpoczęcie wielkich, 80-mln euro, 4-letnich inwestycji z europejskiego projektu ISPA, obejmujących 13 kontraktów dotyczących dokończenia programu kanalizacji całego miasta, wymiany rur azbestowo-cementowych i wprowadzenia nowoczesnej technologii uzdatniania wody pitnej na ujęciu z Drwęcy w Lubiczu.
- likwidacja Wyższej Szkoły Oficerskiej (zastąpionej przez Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia)
2003 r.
- uruchomiono katolicką Telewizję Trwam, związaną z o. T. Rydzykiem
- otwarcie Muzeum Podróżników im. Tony Halika
2004 r.
- włączenie Akademii Medycznej w Bydgoszczy w struktury toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika jako Collegium Medicum
2004.12
- uruchomienie Toruńskiego Serwisu Turystycznego
2005 r.
- otwarcie południowej obwodnicy Torunia - tzw. trasy poligonowej
- miasto liczy 208,0 tys. mieszkańców (31.12.2005.)
2006 r.
- rozpoczęcie starań o uzyskanie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 r.
2007 r.
- w wyniku plebiscytu dziennika "Rzeczpsopolita" Toruń uzyskał tytuł drugiego z siedmiu cudów Polski (>>>)
2008. 6.
- otwarcie Centrum Sztuki Współczesnej
- uruchomienie "tańczącej" fontanny Cosmopolis z pokazem światło-dźwięk
2009 r.
- otwarcie Wyższej Szkoły Filologii Hebrajskiej
- otwarcie Motoareny, najnowocześniejszego stadionu żużlowego w Europie
2011 r.
- po 622 latach nieprzerwanego istnienia zamknięta została najstarsza w Toruniu i jedna z najstarszych aptek w Polsce - toruńska Apteka Królewska.
- otwarcie odcinka autostrady A1 Toruń-Gdańsk w ramach międzynarodowego szlaku E75
2005 r.
- otwarcie południowej obwodnicy Torunia - tzw. trasy poligonowej
- miasto liczy 208,0 tys. mieszkańców (31.12.2005.)
2006 r.
- rozpoczęcie starań o uzyskanie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 r.
2007 r.
- w wyniku plebiscytu dziennika "Rzeczpsopolita" Toruń uzyskał tytuł drugiego z siedmiu cudów Polski (>>>)
2008. 6.
- otwarcie Centrum Sztuki Współczesnej
- uruchomienie "tańczącej" fontanny Cosmopolis z pokazem światło-dźwięk
2009 r.
- otwarcie Wyższej Szkoły Filologii Hebrajskiej
- otwarcie Motoareny, najnowocześniejszego stadionu żużlowego w Europie
2011 r.
- po 622 latach nieprzerwanego istnienia zamknięta została najstarsza w Toruniu i jedna z najstarszych aptek w Polsce - toruńska Apteka Królewska.
- otwarcie odcinka autostrady A1 Toruń-Gdańsk w ramach międzynarodowego szlaku E75
Arkadiusz Skonieczny
