en
POLECAMYDotknij Gotyku w Toruniu
POLECAMYZrób samodzielnie pierniki
POLECAMYZWIEDŹ TORUŃ Z KUFLEM PIWA!
POLECAMYPOZNAJ WIELKĄ TWIERDZĘ TORUŃ

Podgórz

Podgórz to kujawska dzielnica Torunia, na lewym brzegu Wisły, w południowo-zachodniej części miasta.
Nazwą tą określa się również całą lewobrzeżną część Torunia jako dzielnicę urbanistyczną (obejmującą Glinki, Stawki, Rudak, Czerniewice i właściwy Podgórz). Cała ta część miasta ma przeważnie charakter przedmiejski, z wyjątkiem właściwego Podgórza, części Stawek, gdzie skupiają się funkcje głównie mieszkaniowe i usługowe, ale także i transportowe, jako że znajduje się tu wielki węzeł kolejowy z dworcami: Głównym i Kluczyki. Ponadto w dzielnicy znajdują się zakłady przemysłowe, głównie z branży spożywczej (m.in. zakłady wytwórcze serów topionych Lacpol, zbudowane w 1951 r.). We wschodniej części, na granicy ze Stawkami, znajduje się Park Tysiąclecia. Południowe krańce dzielnicy (i jednocześnie miasta) zajmuje poligon artyleryjski. Znajdują się tu znaczne pola wydmowe, charakterystyczne dla Kotliny Toruńskiej. Przez tę część miasta prowadzi południowa obwodnica Torunia - tzw. Trasa Poligonowa w ciągu krajowej drogi ekspresowej S10 Szczecin-Warszawa.

Główną arterią Podgórza jest 5,7-kilometrowej długości ul. Poznańska (w okresie samodzielności Podgórza ul. Główna), rozpoczynająca się od skrzyżowania z ul. Idzikowskiego i biegnąca w kierunku Poznania i Szczecina. Wzdłuż ul. Poznańskiej skupia się duża część starej zabudowy dzielnicy.

 
Jak się tu dostać?
Na Podgórz najlepiej dostać się z centrum (z pl. Teatralnego, pl. Rapackiego) autobusem miejskim linii nr 10 lub 20 i wysiąść na trzecim z kolei przystanku "Parkowa", tj. w samym centrum starego Podgórza. O ile nie ma korków po drodze podróż trwa 5 min., a odległość wynosi 2,5 km.

i

Historia Podgórza

Na Podgórzu stwierdzono najstarsze ślady osadnictwa na terenach dzisiejszego Torunia, pochodzące z końca paleolitu (9000 lat p.n.e.). Tereny te zasiedlone były przez ludność, której charakterystyczne krzemienne wyroby zalicza się do kultury świderskiej. Głównym zajęciem tej ludności było myślistwo, a także zbieractwo. Również na Podgórzu odnaleziono szczątki osadnictwa mezolitycznego (8000-4500 lat p.n.e.) oraz neolitycznego (4500-1700 lat p.n.e.), będące jednymi z najstarszych śladów na terenie Torunia.

Początki Podgórza wiążą się z przeniesieniem osady spod zamku Dybów, co miało miejsce w pierwszej połowie XVI wieku. W 1555 roku król Zygmunt August wydał dokument zakazujący mieszkańcom nowej (tej przeniesionej) osady pod Dybowem zajmowania się handlem, rzemiosłem i budowania statków, jak również posiadania ratusza, kramów i bud. Te ostre zakazy, wynikające z dbałości torunian o nietworzenie konkurencji dla własnego handlu, nie były jednak przestrzegane, gdyż np. w 1580 roku kupcy gdańscy mieli tu skład towarów. Drugim powodem przeniesienia osady było jej dotychczasowe położenie na terenie zalewowym Wisły. Nową osadę, uwzględniając jej położenie, nazwano Podgórzem.
W 1582 roku wybudowano w Podgórzu nie istniejący już Kościół św. Anny (patrz niżej).

Prawa miejskie uzyskał Podgórz dopiero w 1611 roku, w okresie panowania króla Zygmunta III Wazy, potwierdził je Jan III Sobieski. W tym czasie miasto stanowiło ośrodek handlowy w pośrednictwie w handlu zbożem, spławem do Gdańska wódki i piwa.
Osada rozwinęła się wzdłuż drogi z Torunia do Poznania. Rozszerzenie tej drogi utworzyło wydłużony rynek miasta (dziś ul. Poznańska między ul. Urzędniczą i Parkową). Wschodnim przedmieściem Podgórza była osada Piaski. W 1813 roku miasteczko zostało kompletnie spalone na rozkaz komendanta załogi francuskiej marszałka Louisa N. Davout, do obrony Torunia przed oblężeniem rosyjskim; dlatego o wyglądzie wcześniejszym wiadomo niewiele.

Pod zaborem pruskim zniszczony Podgórz utracił prawa miejskie w 1832 roku, ale 13 lat później nadano mu ordynację, podobną do ustroju miast. Na zahamowanie rozwoju terytorialnego wpłynęło zajęcie znacznych przestrzeni wschodnich i południowych pod budowę fortyfikacji i koszar oraz przeprowadzenie linii kolejowej od strony Wisły. Jednak oddanie do użytku linii kolejowych i dworca, a następnie rozbudowa węzła, zmieniły gruntownie oblicze Podgórza, które przekształciło się w miasteczko urzędniczo-robotnicze, a wzrostowi liczby mieszkańców towarzyszył ruch budowlany, silny szczególnie po 1890 roku.

Po powrocie do Polski w 1920 roku Podgórz liczył około 5 tys. mieszkańców i w 1924 roku odzyskał prawa miejskie, a w 1936 roku został włączony w granice miasta Torunia. Do wybuchu wojny najwięcej osób zatrudniała kolej i Browar Pomorski (zniszczony w 1945 roku).

Spośród ważniejszych zabytków podgórskich zachował się Kościół św. Piotra i Pawła, leżące nad Wisłą ruiny zamku Dybów oraz neogotycki budynek ratusza z początku XX wieku (patrz niżej: Zwiedzanie).
Do ciekawych miejsc tej części miasta należy też Kępa Bazarowa.

Dzisiaj wyobrażenie herbu podgórskiego znajduje się m.in. na szczycie wykusza dawnego ratusza Podgórza (patrz niżej). Pośrodku tarczy podtrzymywanej przez dwa aniołki stoi św. Mikołaj w szatach biskupich z trzema kulami w prawej i pastorałem (atrybuty świętego) w lewej ręce, a po jego bokach, na szczycie stopni biegnących skosem ku górze, stoją dwie kolumny. Nad głową świętego orzeł pruski, a ponad tarczą korona.
 
Fragment rynku podgórskiego
 
Detal zdobniczy jednej z kamienic podgórskich
 
 
 Najstarszy herb  dawnego miasta Podgórz pochodzi z 1570 roku (a więc jeszcze sprzed uzyskania przywilejów miejskich). Jest to pieczęć o średnicy 35 mm, w której polu znajduje się postać Madonny z Dzieciątkiem, otoczona promienistą aureolą (mandorlą). W otoku pieczęci napis: Sigillum Civitatis Podgoriensis. AD 1570. Data ta mówi nie tylko o roku sporządzenia tłoka pieczętnego, ale jest dowodem, że przynajmniej od tegoż roku Podgórz uważany był, bądź sam się uważał, za miasto - civitas.
 
W 1603 r. Podgórz sprawił sobie nową pieczęć (mimo, że do 1642 r. używał starej). Nowy herb przedstawiał postać św. Mikołaja z brodą i długimi włosami. Kościół pod wezwaniem tego świętego znajdował się w przeniesionej-zburzonej osadzie w Dybowie i prawdopodobnie jako jego patron został przejęty przez mieszkańców Podgórza, stając się jego herbem. (o kościele tutaj)
Św. Mikołaja przedstawiono w szatach biskupich - alba, kapa - w infule na głowie, trzymającego w lewej ręce pastorał, a w prawej trzy różnej wielkości kule.
Pieczęć ma średnicę 35 mm, a w otoku, zaznaczonym perełkowym pierścieniem, napis: Sigillum Civitatis Podgoriensis: 1603.
Wyobrażenie napieczętne, będące herbem miasta, zostało zmienione w stosunku do tłoka z 1570 r.
 
 

Zwiedzanie Podgórza 

Scena Ukrzyżowania na starym cmentarzu podgóskim
 
Jedna z zabytkowych kamienic
 
Ratusz podgórski współcześnie i w okresie przedwojennym
 
Barokowy kościół św. Piotra i Pawła z klasztorem fanciszkańskim to dziś najstarszy zabytek Podgórza. Więcej o kościele tutaj.
 
Zwiedzanie proponujemy od starego cmentarza (>>>) z 1813 r., zlokalizowanego niecałe 300 m od przystanku autobusowego "Parkowa" w centrum Podgórza.
Znajdują się tu pozostałości dawnego cmentarza ewangelickiego. Pośrodku cmentarza stoją trzy monumentalne rzeźby sceny Ukrzyżowania ustawione po I wojnie światowej na przypuszczalnym miejscu dawnego podgórskiego kościoła św. Anny. Figury te są dziełem wykonanym we Francji przez związek artystów departamentu Meuse w Lotaryngii. Obecnie na cmentarzu jest dużo grobów z okresu międzywojennego, natomiast nieopodal wspomnianego Ukrzyżowania znajduje się grobowiec rodziny Thoms, zasłużonej dla Podgórza, właścicieli miejscowego browaru.
Cmentarz wpisany do rejestru zabytków.


Z cmentarza powracamy ul. Poznańską w stronę centrum. Wzdłuż ulicy od czasu do czasu pojawi się większa, ciekawsza kamienica, ale poza tym nie ma tu wiele do podziwiania.

Mijając nasz przystanek dochodzimy do rozszerzenia ul. Poznańskiej, stanowiącego niegdyś centralny plac miasteczka - rynek. Po lewej (północnej) stronie ulicy znajduje się obszar mini parku. W tym miejscu do 1945 roku znajdowały się zabudowania Browaru Pomorskiego. Była lokalna wytwórnia piwa, w okresie międzywojennym jeden z większych zakładów Podgórza, który obok kolei zatrudniał tu najwięcej pracowników. Od 1923 roku był w rękach polskich, odkąd został rozbudowany i unowocześniony, zwiększając 4-krotnie produkcję w stosunku do lat poprzednich. Produkowano tu m.in. "Śmietankę Pomorską", "Karamela Pomorskiego", "Koźlaka".
Przed budynkiem browaru w latach 1909-1920 stał pomnik Wojaka Pruskiego.
Browar został zniszczony wysadzeniem 23. stycznia 1945 roku niemieckich wagonów z amunicją na pobliskiej bocznicy dworca Toruń Kluczyki.

Niedaleko, na rogu ul. Poznańskiej i Drzymały stoi neogotycki budynek dawnego ratusza podgórskiego z charakterystyczną narożną małą okrągłą wieżyczką zwieńczoną blankami. Został on zbudowany w 1907 roku jako siedziba władz miasta Podgórza. Na prezentowanym obok zdjęciu z około 1907 roku widać, że budynek nad wejściem głównym posiada też nieistniejący już dziś rozbudowany neorenesansowy szczyt z zegarem pośrodku.

Idąc dalej ul. Poznańską dochodzimy do zespołu klasztornego Franciszkanów z kościołem św. Piotra i Pawła. Tuż obok znajduje się niewielki staw.
Jest to kościół barokowy, zbudowany w XVII wieku, pierwotnie reformacki.
• Więcej o kościele tutaj.

Z tego miejsca można udać się do wspomnianego Dybowa - dziś ruin zamku. Można przejechać 1 przystanek autobusem (nr 10) w stronę centrum lub przejść piechotą trochę ponad 1 km.
 
Browar Pomorski - widok przed zniszczeniem w 1945 r.
Browar Pomorski - widok przed zniszczeniem w 1945 r.
Dawny browar podgóski
Dawny browar podgóski
Zieleniec na miejscu dawnego Browaru Pomorskiego
Zieleniec na miejscu dawnego Browaru Pomorskiego
Oprac. Arkadiusz Skonieczny
 
drukuj  poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


:) :| :( :D :o ;) :/ :P :lol: :mad: :rolleyes: :cool:
pozostało znaków:   napisałeś znaków:
Ostatnia modyfikacja 08-12-2016 22:26
Booking.com

Twoja wycieczka

W Twojej wycieczce znajdują się miejsca:

    Sonda

    Które miejsca w okolicy planujesz odwiedzić będąc w Toruniu (max 3):