Kościół św. Piotra i Pawła

Toruń-Podgórz, ul. Poznańska 49

Odległość od Rynku Staromiejskiego: 2,5 km

Jak dotrzeć: patrz tutaj

Ranga zabytku: 

 

To główny kościół Podgórza, będącego od 1938 r. dzielnicą kujawskiej części Torunia, wcześniej samodzielnego miasteczka, którego historia sięga średniowiecza.

Kościół został ufundowany w 1644 r. przez Stanisława Sokołowskiego herbu Pomian, starostę dybowskiego i kasztelana bydgoskiego, na terenie podpodgórskiej wsi Małe Piaski (wówczas tereny te nie należały ani do terytorium Torunia ani do Prus Królewskich - stąd nie miały żadnego związku z Toruniem), dla osiedlonych w tymże roku reformatów. Od 1987 r. należy do franciszkanów.

Śmierć Sokołowskiego i potop szwedzki (1655-1660) spowodował, że budowa zespołu klasztornego wydłużyła się.

W klasztorze mieszkał król Jan Kazimierz wraz z dworem, który w 1658 r. stąd kierował walkami o odzyskanie położonego po przeciwnej stronie Wisły Torunia, zajętego przez Szwedów. Na pamiątkę zwycięstwa Polaków, z ofiar króla miał być ufundowany do budowanego kościoła ołtarz św. Piotra i Pawła, a z ofiar królowej, Marii Ludwiki Gonzagi ołtarze boczne. Konsekracji kościoła dokonano w 1659 roku. Ostatecznie ukończono budowę w 1661 roku. Na początku XVIII wieku dobudowano do środkowego przęsła kościoła, od strony północnej kaplicę Najświętszej Marii Panny, oddzieloną półkoliście, zamkniętą absydą od nawy. Po kasacie zakonu i zamknięciu prowadzonej przez zakonników szkoły elementarnej w 1832 roku. Kościół stał się parafialnym w miejsce spalonego w czasie napoleońskiego oblężenia Torunia w 1813 r. kościoła św. Anny na Podgórzu.

 

Jest to kościół jednonawowy, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Kościół wraz z klasztorem Reformatów (ukończonym w połowie XVIII w.), przylegającym od południa, tworzy zwarty kompleks barokowych zabudowań, wzniesionych na planie czworoboku z kwadratowym wirydarzem pośrodku.

Zgodnie z regułą reformacką (franciszkańską) świątynia nie posiada wieży, a jedynie dwie sygnaturki z 1753 roku.

Wymiary kościoła: długość: 27,6 m, szerokość nawy: 10,32 m, wysokość nawy: 9 m, długość prezbiterium 9,2 m, szerokość prezbiterium 6,2 m. 

 

Wnętrze płaskie sklepienie krzyżowe z polichromiami z 1957 roku w formach barokowych wg wileńsko-toruńskiego artysty Leonarda Torwirta.

Wyposażenie wnętrza jest późnobarokowe (wielki ołtarz w prezbiterium, 6 ołtarzy bocznych, ambona, stalle, sceny figuralne) - zgodnie z regułą zakonu - jest jednolite, rzeźbione w drewnie o barwie brunatnej, z dekoracją w kolorze żółtym. Tabernakulum z XVIII wieku, uwieńczone koroną (wskazuje na królewskiego fundatora, Jana Kazimierza), zdobi bogata, XVIII-wieczna intarsja warsztatu toruńskiego, gdzie można dopatrzyć się nawiązań do wydarzeń z 1658 roku. 

W nawie głównej sceny figuralne: na ścianie północnej Trzy Marie u Grobu, na ścianie południowej Chrystus w Grobie. Stacje Drogi Krzyżowej z końca XVIII wieku. W kaplicy barokowy obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, z 1795 roku pędzla Kazimierza Łukaszewicza (tego samego autora stacje Drogi Krzyżowej). Na ścianach bocznych kaplicy epitafia: Agnieszki Niemieścińskiej (zm. 1728), Agnieszki Kościelskiej (zm. 1792), Ignacego Kościelskiego (zm. 1798). 

W kruchcie epitafium Jakuba Niemirskiego (zm. 1752).