en
POLECAMYDotknij Gotyku w Toruniu
POLECAMYZrób samodzielnie pierniki
POLECAMYZWIEDŹ TORUŃ Z KUFLEM PIWA!
POLECAMYPOZNAJ WIELKĄ TWIERDZĘ TORUŃ

Kujawy

 
Herbem tym posługiwały się przedrozbiorowe województwa: inowrocławskie i brzeskokujawskie
 
 

Geografia i etnografia

Kujawy, obok Ziemi ChełmińskiejZiemi Dobrzyńskiej, są regionem, który w całości wchodzi w skład województwa kujawsko-pomorskiego.
Region ten, najbliższy kulturowo Wielkopolsce, położony jest w południowej i południowo-wschodniej części województwa i zamieszkiwany przez etniczną ludność Kujawiaków. Granicę północną wyznacza Wisła, zachodnią linia południkowa będąca przedłużeniem Jeziora Pakoskiego, południowy i wschodni zasięg umownie wyznacza granica województwa. Kujawy zajmują więc następujące powiaty: włocławski, radziejowski, aleksandrowski, inowrocławski, bydgoski, wschodnią część mogileńskiego oraz południowe części toruńskiego (w tym południową część Torunia); etnograficzne granice obecne określono na podstawie zasięgu gwary kujawskiej, występowania stroju kujawskiego i samookreślenia ludności. Więcej o etnografii Kujaw tutaj.
Według natomiast podziału fizyczno-geograficznego obszar ten składa się z jednostek: Pojezierze Kujawskie, Równina Inowrocławska, południowa część Kotliny Toruńskiej, zachodnia część Kotliny Płockiej i wschodni skrawek Pojezierza Gnieźnieńskiego.
 

Osadnictwo

Kujawy należą do obszarów, na których stwierdzono najstarsze w Polsce ślady osadnictwa, co wyrażone jest w postaci licznych stanowisk archeologicznych, sięgających neolitu i okresu kultury łużyckiej. Również Kujawy, wraz z Wielkopolską i Pałukami, w X wieku stanowiły pierwszy ośrodek państwowości polskiej i odgrywały przodującą rolę polityczną, gospodarczą i kulturalną. To żyzne gleby i obfite źródła solne Kujaw sprzyjały wczesnemu rozwoju osadnictwa i powstawaniu licznych grodów - ośrodków wojskowo-administracyjnych i gospodarczych, miejsc wymiany handlowej. Na ziemiach tych powstały także pierwsze kościoły i klasztory (Mogilno, Kruszwica, Strzelno), będące wówczas ogniskami życia kulturalnego, a zachowane do dziś są jednymi z najstarszych zabytków architektury romańskiej w Polsce.
W Polsce przedrozbiorowej Kujawy dzieliły się na województwa: inowrocławskie i brzesko-kujawskie, które miały wspólny sejmik w Radziejowie
.
 

Dziedzictwo kulturowe

W województwie kujawsko-pomorskim najstarsze - romańskie zabytki architektury (z XI i XII wieku) występują właśnie na Kujawach. Również pod względem zachowanych i do dziś pielęgnowanych zwyczajów ludowych i obrzędowości (strój, gwara, folklor, obrzędy rodzinne i doroczne) najbardziej reprezentatywnym regionem są Kujawy. Obecnie badaniami nad etnografią Kujaw i upowszechnianiem sztuki i tradycji kujawskiej zajmują się: Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku oraz Muzeum im. J. Kasprowicza w Inowrocławiu.

Na Kujawach ośrodkiem gospodarczym i administracyjno-militarnym była Kruszwica (50 km od Torunia) która w połowie XI wieku stała się również siedzibą biskupstwa. To miasto jest więc jednym z ważniejszych ośrodków turystycznych nie tylko na Kujawach, ale i w całym województwie kujawsko-pomorskim czy nawet w Polsce. Jako jedno z najstarszych miast i legendarna stolica Polski, Kruszwica posiada długą historię, co potwierdzają liczne odkrycia archeologiczne z różnych epok (prezentowane na Ekspozycji Archeologicznej), a także zachowane obiekty architektury. Do najważniejszych, najcenniejszych i unikatowych w kraju, należy romańska kolegiata św. Piotra i Pawła z lat 1120-1140, związana z założeniem biskupstwa. Miasto znane jest również z tzw. Mysiej Wieży i związanej z nią legendy o Popielu. Wieża ta wraz z fragmentem murów obronnych jest pozostałością zamku Kazimierza Wielkiego z 1343 roku i stanowi bodaj największą atrakcję. Atrakcyjność turystyczną Kruszwicy podnosi także jej położenie nad Jeziorem Gopło, największym spośród jezior wielkopolsko-kujawskich, położonym na turystycznym szlaku wodnym Noteci, będącym ośrodkiem sportów wodnych; z przystani w Kruszwicy w rejsy po jeziorze wypływa statek turystyczny "Rusałka".
To właśnie tereny nadgoplańskie są kolebką państwa Piastów, a samo jezioro wymieniane w kronice Jana Długosza nazywane jest Mare Polonorum. Gopło i otaczające tereny tworzą krajobrazowy Nadgoplański Park Tysiąclecia.

Kościoły romańskie znajdują się także w innych miejscowościach: Kościelec Kujawski (50 km od Torunia) w gminie Pakość koło Inowrocławia (z XII wieku fundacji Mieszka Starego, przebudowany w stylu późnogotyckim około 1488 roku), Kościelna Wieś (55 km od Torunia) w powiecie radziejowskim (z drugiej połowy XII wieku, wielokrotnie przebudowywany),  Strzelno, Inowrocław, Mogilno.

 

Zabytki romańskie w woj. kujawsko-pomorskim
 
Strzelno (56 km od Torunia) dzięki swoim cennym zabytkom architektury jest jednym z kilku najatrakcyjniejszych miejscowości turystycznych w województwie. Ponadto należy do najstarszych osad o ciągłości osadniczej udokumentowanej archeologicznie od neolitu, później prawdopodobne miejsce kultu pogańskiego, z którym związane są trzy wielkie głazy na wzgórzu klasztornym. Tutaj stoi romański zespół ponorbertański z drugiej połowy XII wieku, przebudowany w pierwszej połowie XVIII wieku w stylu barokowym, z zachowaniem licznych elementów romańskich: portale, rzeźby, polichromie, a przede wszystkim wewnętrzne kolumny międzynawowe z około 1170 roku, pokryte bogatą dekoracją płaskorzeźbioną; to właśnie ich wartość decyduje o wysokiej randze Strzelna. Czysty styl romański, bez przebudowań, posiada kościół św. Prokopa z około pierwszej połowy XII wieku, będący jednym z najlepiej zachowanych kościołów romańskich w Polsce. Kulturę romańską propaguje w Strzelnie Muzeum Romańskie Ottona i Bolesława.

Romański kościół z około 1180 roku znajduje się także w Inowrocławiu (38 km od Torunia) znanym nie tylko jako ośrodek krajoznawczy, ale i uzdrowisko, powstałe w drugiej połowie XIX wieku, drugie po Ciechocinku w województwie. Atrakcyjność Inowrocławia tworzą też inne zabytki (m.in. gotycki kościół św. Mikołaja  z 1431 roku, fragmenty murów miejskich z XIV wieku), działające Muzeum im. J. Kasprowicza i jego Dom-Muzeum, a także nowe tężnie solankowe. Te dwie funkcje (krajoznawcza i uzdrowiskowa) czynią z Inowrocławia atrakcyjny ośrodek turystyczny.

Najstarsze miejscowości i obiekty zabytkowe Kujaw, Pałuk i Wielkopolski łączy znany Szlak Piastowski, którego wschodnim punktem krańcowym jest Inowrocław.


Odkrycie w połowie XIX wieku bogatych pokładów soli spowodowało znaczny rozwój nie tylko przemysłowy i gospodarczy miast kujawskich, ale także lecznictwa uzdrowiskowego. Najbardziej znanym polskim uzdrowiskiem nizinnym jest Ciechocinek (25 km od Torunia) - jedno z trzech obok Inowrocławia i Wieńca Zdroju - uzdrowisk w województwie kujawsko-pomorskim (leżących zresztą na Kujawach) i największe uzdrowisko nizinne w Polsce. Miasto to łącznie z funkcją uzdrowiskową pełni też rolę ważnego ośrodka turystycznego. Największą atrakcję krajoznawczą stanowią trzy tężnie solankowe z lat 1824-1859, będące jednocześnie unikatowym zabytkiem techniki.
Atrakcyjność turystyczną Ciechocinka, poza licznymi imprezami kulturalnymi, podnosi jego położenie w bliskości innych ośrodków krajoznawczych, takich jak: Raciążek (miejsce układów polsko-krzyżackich z ruinami zamku biskupiego z około 1330 roku, renesansowym kościołem z XVI/XVII wieku), Nieszawa (miasto, będące do 1422 roku zamkiem darowanym Krzyżakom, w 1425 roku lokowane na przeciwległym Toruniowi brzegu Wisły, czyniąc konkurencję handlową dla Torunia i z tych względów przeniesione w obecne miejsce przez króla Kazimierza Jagiellończyka w 1460 roku. Miasto jest miejscem urodzenia architekta i malarza, Stanisława Noakowskiego, a w jego domu rodzinnym znajduje się Muzeum), Toruń, a także walory krajobrazowe doliny Wisły.

Największym miastem Kujaw jest Bydgoszcz, jednak nieformalną stolicą Kujaw jest Włocławek (56 km od Torunia), jedno z najstarszych miast Polski piastowskiej, wzmiankowane w 1065 roku w tzw. falsyfikacie mogileńskim, od 1123 roku siedziba biskupstwa kujawskiego (przeniesionego z Kruszwicy). Nie ma jednak zachowanych zabytków z okresu romańskiego, a najstarsze obiekty pochodzą z pierwszej połowy XIV wieku (gotycka katedra zbudowana na miejscu zniszczonej romańskiej, przebudowana generalnie w końcu XIX wieku w stylu neogotyckim; gotycki kościół św. Witalisa; późnogotycki kościół św. Jana Chrzciciela z 1538 roku), ponadto kościół i klasztor reformatów z pierwszej połowy XVII wieku i inne. Duże znaczenie w upowszechnianiu kultury miasta i Kujaw ma Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej wraz z oddziałami: Muzeum Etnograficzne, Historii Włocławka, Zbiory Sztuki.
Przez Włocławek przebiega m.in. Szlak Łokietka, łączący Kowal (71 km od Torunia; miejsce urodzenia króla Kazimierza Wielkiego w 1310 roku, z kościołem św. Urszuli z 1608 roku), Płowce (89 km od Torunia; miejsce zwycięskiej bitwy polsko-krzyżackiej w 1331 roku, będącej pierwszym sukcesem Polaków w walce z Zakonem Krzyżackim, o dużym znaczeniu moralnym; na polu bitwy odsłonięto monumentalny pomnik), Radziejów (60 km od Torunia; gotyckie kościoły: franciszkanów z 1330 roku, prawdopodobnie fundacji Władysława Łokietka, i Marii Panny z 1331 roku), Kruszwicę, Inowrocław.

Na ziemi kujawskiej stosunkowo liczne są ośrodki kultu religijnego: miejsca pielgrzymkowe (Markowice w gminie Strzelno, Ostrowąs w gminie Aleksandrów Kujawski, Pieranie w gminie Dąbrowa Biskupia) oraz słynna w regionie Kalwaria Pakoska w Pakości (52 km od Torunia; z 1629 roku w stylu barokowo-klasycystycznym, fundacji Działyńskich, w skład której wchodzą 23 kaplice i barokowy kościół Ukrzyżowania z 1661 roku).
W krajobrazie wiejskim wyróżniają się liczne wiatraki, zwłaszcza w powiecie mogileński, aleksandrowskim i radziejowskim.
 
Arkadiusz Skonieczny
 
drukuj  poleć artykuł
Ostatnia modyfikacja 26-08-2018 00:55
Booking.com

Twoja wycieczka

W Twojej wycieczce znajdują się miejsca:

    Sonda

    Które miejsca w okolicy planujesz odwiedzić będąc w Toruniu (max 3):