Miejsce uświęcone krwią męczeńską Polaków obywateli miasta Torunia i województwa pomorskiego, 1939 r.

 

Fort VII im. Tadeusza Kościuszki

 

Pomnik Steine Rühmen

 

Staw na Barbarce

 

Kaplica, 1841

 

Jedno ze źródeł

 

Pomnik Dzieci Polskie Matce Polski

 

Trasa (9 km) prowadzi fragmentem zielonego szlaku turystycznego od Fortu VII na Barbarkę. Jest to malownicza trasa przyrodnicza, prowadząca cały czas lasami. Warto zaopatrzyć się w plan miasta. Zapraszamy na całodzienną wycieczkę!
Do punktu wyjścia - Fortu VII - najlepiej dotrzeć z pl. Teatralnego autobusem miejskim nr 43 (wysiąść na przystanku "Bluszczowa" na Brzezinie). Z przystanku należy nieco pójść dalej i po chwili skręcić w lewo w oznaczoną drogę leśną w kierunku Fortu.
Trasa opracowana przez Toruński Serwis Turystyczny objęta prawami autorskimi.

 

Fort VII im. Tadeusza Kościuszki jest jednym z największych fortów XIX-wiecznej Twierdzy Toruń, a jednocześnie miejscem pamięci narodowej. W okresie od października 1939 do stycznia 1940 roku stał się miejscem męczeństwa ponad 1500 polskich obywateli Torunia i okolic (głównie inteligencji), więzionych tu przez Gestapo i wywożonych do lasów Barbarki na rozstrzelanie lub do obozu Stutthof.
Już w październiku 1939 roku hitlerowcy przeprowadzili, na podstawie wcześniej przygotowanych list, akcję masowych aresztowań przedstawicieli wszystkich warstw społecznych, głównie jednak inteligencji polskiej. O życiu lub śmierci więźniów decydowała urzędująca tu tzw. Mordkomission. Skazanych umieszczano w celi śmierci nr 22, zw. Todeszelle, a następnie w ciemnicy, skąd wywożono na rozstrzelanie.
W 1976 roku utworzono tu izbę pamięci, dziś już nie udostępnianą.

 

Fort został zbudowany w latach 1879-1883 jako standardowy fort artyleryjski główny, stanowi jeden z 15 dużych elementów dawnej pruskiej Twierdzy Toruń. Około 1960 roku rozebrano oszkarpowanie fos barków i części głównej fosy. Dobrze zachowane schrony i remizy działowe oraz kaponiery. Czytelne są ziemne urządzenia fortu.

 

Z Fortu, aby się nie zagubić, najlepiej jest powrócić w stronę Szosy Okrężnej i przejść do ul. Polnej (można ewentualnie obejść Fort dookoła i zapoznać się z jego budową - wtedy wyjście na ul. Polną).

 

Z ul. Polnej kierujemy się ponownie w lewo, w drogę leśną i po około 250 m dochodzimy do znajdującego się po lewej, nieco w głębi pomnika z napisem Steine Rühmen. Pomnik powstał z inicjatywy zastępcy komendanta Twierdzy Toruń gen. von Dittfurtha, odsłonięty 18 grudnia 1915 r., w celu zachowania w pamięci czasu I wojny światowej.

Zniszczony dotąd na skutek braku opieki pomnik ma formę betonowego walca wysokości ok. 4,5 m, w dolnej części otoczonego kamiennymi 'przyporami', w górnej części napis "Steine Rühmen". Szczyt pozbawiony pierwotnego żelaznego krzyża.

Wokół obelisku resztki murowanego ogrodzenia.

Wędrujemy dalej drogą leśną aż dochodzimy do jej rozwidlenia. Dalej kierujemy się za znakami zielonego szlaku turystycznego (a jeżeli ich nie znajdziemy - prawym rozgałęzieniem drogi dalej, aż do Barbarki).

Po drodze mijamy zabudowania leśniczówki Wrzosy (przy której od wschodu skrzyżowanie z drogą, którą będziemy wracać) oraz ścieżkę dydaktyczną. Wzdłuż drogi, którą dochodzimy do Barbarki płynie struga, tzw. Czerwona Woda (przed rozpoczęciem prac melioracyjnych w XIX wieku w związku z budową fortyfikacji twierdzy, ciek był większy), która dalej wpada do stawu na Barbarce.

W tym leśnym niewielkim osiedlu położonym wśród rozległych lasów znajduje się m.in.: wspomniany staw, kaplica św. Barbary (>>>) z 1842 roku (msze św. w niedziele godz. 13), wokół niewielki cmentarz z XIX wieku (najstarsze gorby z 1865 i 1879 r.), sztuczne groty kamienne z początku XX wieku, boisko do gier sportowych, miejsca do piknikowania, a nieco dalej na północ wędrując za znakami zielonego szlaku turystycznego dojdziemy do cmentarza terroru hitlerowskiego z pamiątkowymi obeliskami.

 

Działająca na Barbarce Szkoła Leśna oferuje w Osadzie Leśnej wiele atrakcji rekreacyjnych, przyrodniczych i turystycznych. Zachęcamy do wędrówki jedną z kilku wyznaczonych ścieżek-szlaków, proponujemy organizację ogniska lub grilla, wynajmu rowerów i sprzętu sportowego. Jest możliwość wynajmu bryczki lub tramwaju konnego, organizacji imprez plenerowych, zajęć przyrodniczo-ekologicznych, gry w minigolfa, bulle. Na chętnych czeka park linowy, a na przyjezdnych Gościniec i Dworek - dwa obiekty noclegowe, które łącznie mogą pomieścić pond 70 osób.

Więcej tutaj.

Z Barbarki powracamy do wspomnianego wcześniej skrzyżowania przy leśniczówce Wrzosy i skręcamy w odchodzącą w lewo drogę. Po około 200 m przejście przez tory nieczynnej linii kolejowej od Dworca Toruń-Północny do Unisławia. Dalej, po około 500 m kolejne skrzyżowanie z kapliczką na rogu. Jest to pomnik Dzieci Polskie - Matce Polski w formie cokołu z płaskorzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem - wystawiony ze składek uczniów toruńskich z okazji 700. rocznicy nadania Toruniowi praw miejskich (w 1933 roku); do czasu zniszczenia przez okupantów w 1939 roku zawsze w Dniu Matki odprawiano tu nabożeństwa z udziałem dzieci; do tradycji powrócono w latach 1947-1950 po odbudowie pomnika (z oryginalną płaskorzeźbą) oraz w 1989 roku.

Tu skręcamy w prawo i dochodzimy do ul. Szosa Chełmińska, gdzie znajduje się przystanek autobusowy, skąd autobusem linii nr 12, 27, lub 31 powracamy do centrum.