Aleja Gmerków
Pierwsi kupcy-mieszkańcy Starego Miasta Torunia wywodzili się ze Śląska, Łużyc, Nadrenii. Na przełomie XIII i XIV w. szybko zwiększała się liczba Westfalczyków w Toruniu, a więc przedstawicieli bogatych rodzin kupieckich związanych z Hanzą. Wszyscy oni widzieli tu szansę wzbogacenia się dzięki udziale w korzystnej wymianie towarów między ziemiami polskimi, Rusią i Węgrami a zachodnią i północną Europą.
Zamożni kupcy, głównie sukiennicy (o sukiennicach toruńskich tutaj), szybko (już w XIII w.) przejęli w Starym Mieście Toruniu władzę. W XIV w. szczególnie silną pozycję w Radzie miejskiej zdobyli kupcy z Westfalii, którzy już na pocz. XIV w. stanowili połowę składu Rady Starego Miasta Torunia.
W tym czasie powstały w Toruniu pierwsze zrzeszenia o charakterze zawodowym i religijnym. Już w końcu XIII w. powstało Bractwo Kupieckie Najświętszej Marii Panny, w 1311 r. Bractwo św. Jerzego, w końcu Dwór Artusa.
Po połowie XIV w. napływ Westfalczyków do Torunia wyraźnie zmalał, a wśród imigrantów zaczęli znowu dominować
przybysze ze Śląska, a w XV w. także z Mazowsza i Krakowa.
Dzięki tym ogromnym kapitałom rosło bogactwo nie tylko rodziny kupieckiej, jej domu, ale także całego miasta. Właśnie z okresu średniowiecza - największego rozkwitu i bogactwa Torunia - zachowały się najcenniejsze dziś gotyckie obiekty zabytkowe.
von Allen
Do końca XVIII w. w kościele Świętojańskim znajdowało się mosiężne epitafium Gerharda von Allen, przedstawiające ojca, matkę i dziadka w towarzystwie 11 dzieci. W tymże kościele rodzina utrzymywała przy własnym ołtarzu kapłana, który miał modlić się nie tylko za dusze fundatorów i ich krewnych, ale również np. za zakończenie wojny, za miasto, a nawet szczęśliwe przeprowadzenie transakcji finansowej.
Z późniejszych członków rodu na uwagę zasługują:
Tillman I (zm. 1437) - fundator ołtarza Trzech Króli w kościele Świętojańskim;
Bertram III (zm. 1469) - rajca i burmistrz toruński, gorliwy rzecznik układu z Polską przed wojną 13-letnią, w 1463 r. członek komisji załatwiającej sprawy wojenne, właściciel kamienicy ul. Łazienna 1;
Tillman II (zm. 1499) - rajca, burmistrz toruński, dowódca wojska toruńskiego pod oblężonym Świeciem w czasie wojny polsko-krzyżackiej, w 1461 r. starosta i komendant zdobytego przez torunian zamku w Świeciu, dwukrotny burgrabia królewski w Toruniu, wspólnie z Bertholdem Beckerem ufundował ołtarz św. Andrzeja w kościele Świętojańskim; właściciel kamienicy ul. Łazienna 13
Bertram IV (zm. 1503) - rajca miejski od 1482 r., burmistrz w 1500 r.;
Łukasz - starosta w Rogóźnie w 1511 r.
Cordelis (Kordelitz, Cordelich)
Następcą jego w Radzie miejskiej był Andrzej, ławnik od 1407 r., rajca od 1411 r. z nominacji wlk. mistrza, której Rada nie chciała uznać, słusznie uważając ją za naruszenie swoich praw i praw miasta, a samego nominata nie zapraszała na posiedzenia, nie przydzielała mu agend i referatów. W ostatnich latach był sędzią Ziemi Chełmińskiej. W 1416 r. padł ofiarą zarazy.
Barbara Cordelis była opatką klasztoru w Chełmnie.
Frauendorf (Frauendorp)
Kolmer (Colmer, Kielmer)
von der Mersche
Z późniejszych członków rodziny znany jest Michał, wspominany w 1661 r. oraz Szymon, rajca toruński z lat 1766-74, który był ostatnim katolickim rajcą w Toruniu i ostatnim, którym miał gmerk w swoim sygnecie.
Pape (Papaw, Papa, Papen, Pappe)
Młodszy brat Tiedemana I, Eberhard I (zm. 1374 r.) był ławnikiem w 1364 r., rajcą w latach 1370-74 r. W styczniu 1344 r., podobnie jak brat, uczestniczył w transakcjach finansowych związanych z udzieleniem pożyczek rycerstwu z Europy zachodniej na ekspedycje wojskowe na Litwę. Mieszkał w domu przy ul. Rabiańskiej 9. Synem jego był Eberhard II (zm. po 1401 r.), ławnik od 1390 r. i rajca w 1394 r., od 1388 r, właściciel majątku Wytrębowice pod Toruniem i fundator ołtarza Trzech Króli i Św. Krzyża w kościele Świętojańskim. W 1394 r. mieszkał w kamienicy przy ul. Żeglarskiej 2. Jego synem mógł być Eberhard IV, w 1402 współwłaściciel kamienic ul. Żeglarska 7 i Rabiańska 5.
Eberhard III (zm. po 1415 r.), syn Tiedemana I, mieszkał w latach 1394-1401 w kamienicy Żeglarska 12.
Eberhard V (zm. 1453 r.) pełnił wysokie urzędy miejskie. Był ławnikiem staromiejskim w latach 1442-46, rajcą w latach 1446-53. Jako rajca pełnił funkcje: wójta w 1448 i 1453 r., sędziego w 1452 r., opiekuna masztalerni i fos miejskich w 1449 r.
Herman IV pełnił funkcję ławnika staromiejskiego w latach 1456-61 i 1467-70. Był aktywny politycznie w okresie wojny 13-letniej. W pierwszym jej etapie pożyczał znaczne sumy miastu na prowadzenie działań zbrojnych. Pośredniczył w przesyłaniu pieniędzy i cennych precjozów do Wrocławia. W 1453 r. przekazywał tam pieniądze Bernardowi Szumborskiemu, który werbował zaciężnych dla Związku Pruskiego. Aktywnie uczestniczył w handlu z kupcami wrocławskimi. Po 1470 r. usunął się najpewniej z miasta i osiadł w Wybczu.
Ostatnim przedstawicielem tej rodziny patrycjuszowskiej był Herman V, zm. po 1521 r.
Putten (von Putten, Potten)
Synem jego był Johan oraz Heinrich; Johan, kupiec sukienny (>>>), ławnik od 1379 r., rajca od 1382 r., burmistrz w 1386 r., zmarł w 1405 r. jako wysoce zasłużony i poważany ojciec miasta, nieraz wysyłany przez Radę jako jej reprezentant na zjazdy pruskie do Malborka albo hanzeatyckie do Lubeki.
Synem Johana był m.in. Werner II (zm. 1476 r.), który po 1408 r. wyjechał na Warmię, gdzie biskupem był torunianin, Jan Abezier. Po studiach w Lipsku (1428-32) powrócił na Warmię i został pisarzem biskupa Franciszka Kuhschmalza w 1443 r., a w latach 1453-57 jego kapelanem. Był ściśle związany z zakonem krzyżackim, występował w imieniu wielkiego mistrza przeciw Związkowi Pruskiemu. W 1453 r. wyrażał stanowisko Zakonu w sporze ze związkowcami na dworze cesarza w Wiedniu, skąd informował swego wuja Gotfryda II Rubita o nieuznaniu przez cesarza potępionego przez papiestwo Związku Pruskiego. 28 października 1453 r. otrzymał także prowizję papieską na kanonie warmińską po innym toruńczyku, Janie von Datteln. W 1455 r. to on zapewne był współorganizatorem spisku prokrzyżackiego w rodzinnym Toruniu, który ostatecznie wyszedł na jaw i w marcu 1455 r. trzej jego uczestnicy zostali straceni, a biorący też udział proboszcz świętojański wygnany z miasta.
W 1468 r. opowiedział się po stronie biskupa warmińskiego Mikołaja von Tungen podczas konfliktu z królem polskim. Reprezentował interesy biskupa na Śląsku, w latach 1469-77 pełnił funkcję notariusza kurii katedralnej we Wrocławiu.
Ostatnim z patrycjuszy w tej rodzinie był Johan II, który został ławnikiem w 1422 r., rajcą w 1427 r., zmarł w czasie zarazy w 1439 r.
Rebber (Reber, Riber, Rober)
Albrecht II był ławnikiem od 1363 r. Dietmar II był ławnikiem od 1370 r., rajcą od 1372 r. Dużym znaczeniem cieszył się Gotke, ławnik od 1379 r., rajca od 1383 r., burmistrz Starego Miasta Torunia w 1388 r., wysyłany nieraz w poselstwach do Hanzy i na dwór królewski w Krakowie. Doczekał wojny polsko-krzyżackiej w 1410 r. i za swoje przekonania propolskie usunięty został razem z innymi sześcioma rajcami z rajcostwa przez wlk. mistrza krzyżackiego w 1411 r., wkrótce zmarł.
Późniejsi z rodu nie byli już rajcami, choć do patrycjatu się zaliczali. Ostatni znany z członków Rebberów - Albrecht III w 1414 r. był dzierżawcą podtoruńskich Piwnic, potem kupił folwark Frankenau i w ten sposób wszedł do grona osiadłej szlachty Ziemi Chełmińskiej.
Rockendorf (von Rackendorf, Rogindorff, Ruckendorf)
W 1340 r. rajcą toruńskim staromiejskim został Johan, tę samą godność piastuje Werner II, a Gotke od 1351 r. piastuje ją aż do śmierci w 1371 r., tj. przez 20 lat.
Johan II był w 1363 r. ławnikiem, w 1369 r. rajcą i po 18 latach urzędowania na tym stanowisku zmarł w 1376 r.
Rote (von Rothe)
Albrecht został ławnikiem w 1379 r., rajcą miejskim w 1398 r., potem burmistrzem Starego Miasta Torunia w 1406 r., zmarł w 1421 r. jako mąż wielkiej powagi i wpływów. Był przywódcą partii krzyżackiej w mieście w czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1410 r. i dlatego przez wlk. mistrza krzyżackiego wytypowany został na rokowania pokojowe z królem polskim. Stał też na czele oddziału 214 żołnierzy toruńskich w czasie wyprawy grunwaldzkiej.
W tym czasie inni członkowie rodziny: Piotr i Roger, jako zwolennicy Krzyżaków wzięli czynny udział w wyprawie krzyżackiej na Złocieniec (Falkenberg) w Nowej Marchii, pierwszy jako przodownik, drugi jako naczelnik oddziału wojsk toruńskich idących na wezwanie Zakonu.
Ostatnim był Werner, rajca w 1404 r., który w czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1410 r. wbrew swojej rodzinie stanął po stronie polskiej. Dlatego też zaraz po zawarciu rozejmu został w 1411 r. zdjęty z urzędu przez Zakon.
Rubit (Rubitt, Rubis, Robit)
Teschner (Teschener)
Była to rodzina kupiecka pochodząca najprawdopodobniej w Cieszyna i stąd nosiła takie nazwisko. Osiadła w XIV w. we Lwowie, wspomniana w tamtejszych źródłach w 1384 r., a potem zamieszkała w Toruniu, gdzie dwóch jej członków zostało rajcami. Pierwszy z nich, Mathias był w 1443 r. ławnikiem, w 1444 r. rajcą staromiejskim toruńskim, w 1461 r. burmistrzem toruńskim, zmarł w 1464 r. Razem z bratem Martinem prowadził w Toruniu wielki dom handlowy, kupując i sprzedając zboże i drzewo polskie, smołę, skóry i inne. Dawał przy tym dużo na cele społeczne, a znaczne sumy pożyczał królowi i książętom. W polityce ówczesnej stał po stronie Polski i należał do partii antykrzyżackiej.
Drugi rajca to Johan, syn i spadkobierca Mathiasa. Wybrany w 1475 r. ławnikiem został rajcą w 1478 r., zmarł w 1483 r.
Poza tym znani są z tej rodziny: Martin ławnik toruński w latach 1451-63, Georg proboszcz kościoła Świętojańskiego w 1448 r. i drugi Martin, właściciel pieczątki sygnetowej z 1503 r.
Data publikacji: 2008-11-04