Świecie
W skrócie
► prawa miejskie: 1338 r.
► siedziba powiatu
► siedziba powiatu
► położone ok. 55 km na płn.-zach. od Torunia (droga krajowa nr 91 i 5), nad Wdą
► liczba mieszkańców: 26,6 tys.
► największa atrakcja turystyczna: ruiny zamku krzyżackiego
► inne atrakcyjne miejsca niedaleko:
► inne atrakcyjne miejsca niedaleko:
Zamek krzyżacki w Świeciu, zwany też zamkiem toruńskim, został wzniesiony w 2. ćw. XIV w. W czasie polsko-krzyżackiej wojny 13-letniej (1454-1466) zmieniał kilkakrotnie właściciela. Zdobyty ostatecznie na Krzyżakach w 1461 r. był obsadzony przez załogę toruńską i stanowił własność miasta Torunia przez kolejne 59 lat, tj. do 1520 r., następnie stał się siedzibą starosty polskiego. Spalony i częściowo zniszczony przez Szwedów w 1655 r. popadł w ruinę i uległ znacznej rozbiórce w końcu XVIII w. i w latach 1825-43.
|
Świecie jest miastem o starych tradycjach osadniczych; było jednym z najważniejszych grodów granicznych Pomorza, położone nad Wisłą, na skrzyżowaniu dawnych szlaków handlowych z północny na południe. W XIII w. zamek tutejszy stanowił stolicę książąt Gryfitów. Pierwotny gród z osadą, przy którym erygowano kościół w 1189 r. był usytuowany na wysokiej skarpie wiślanej, skąd w 1242-5 r. książę pomorski Świętopełk II przeniósł go niżej, w widły rzek Wisły i Wdy. W 1309 r. gród zniszczyli Krzyżacy, którzy następnie zbudowali w jego miejscu zamek (którego ruiny istnieją do dziś), opodal którego powstało miasto (prawo chełmińskie w 1338 r.). Po raz kolejny, ok. 1375 r. miasto zostało przeniesione, teraz na Ostrów obok zamku krzyżackiego. To właśnie pozostałości tego miasta z kościołem farnym witają przyjezdnych od strony płd.-zach.
W państwie krzyżackim Świecie było ważnym zamkiem, najdalej na południe wysuniętym na Pomorzu Gdańskim.
W czasie 13-letniej wojny polsko-krzyżackiej (1454-1466) miasto było kilkakrotnie niszczone. Po powrocie do Polski na mocy II pokoju toruńskiego w 1466 r. zamek przeszedł w posiadanie miasta Torunia, a w 1520 r. został siedzibą starostwa niegrodowego. Okres pomyślnego rozwoju opartego na handlu wiślanym przerywa zdobycie i spalenie przez Szwedów w 1655 r. W następnych okresach częste powodzie powodują przeniesienie miasta z powrotem na skarpę wiślaną, etapami w latach 1858-85, gdzie znajduje się do dziś. Na miejscu dawnego miasta pozostał jedynie gotycko-renesansowy kościół farny.
|
W czasie polsko-krzyżackiej wojny 13-letniej Zamek w Świeciu 11 listopada 1460 r. ponownie opanowany został przez Krzyżaków dowodzonych przez znanego i wybitnego dowódcę, Bernarda von Zinnenberg (Szumborskiego) z Chełmna. W rękach polskich pozostało tylko przedzamcze i miasto. Swoboda żeglugi wiślanej została jeszcze bardziej zagrożona, gdyż miasta Nowe i Gniew także były w posiadaniu Krzyżaków. Dlatego z Torunia wysłano 16 listopada wraz z wojskami królewskimi miejskie oddziały 77 pieszych i 9 konnych pod dowództwem burmistrza Johana vom Loe i rycerza Mikołaja Pilewskiego. Oddziały rozpoczęły regularne przewlekłe oblężenie. W czasie pierwszych potyczek zginął rajca vom Loe. W marcu 1461 r. załoga Szumborskiego zyskała pomoc od Zakonu z Gniewu. Siły królewskie i toruńskie (te ostatnie wtedy liczyły 200 zaciężnych) zostały wzmocnione w maju posiłkami. Oddziałalmi toruńskimi dowodzili rajcy Johan Rockendorf i Tilmann von Allen. Jednym ze statków dowieziono z Torunia basteję, wykorzystując go zajęto i umocniono ostrów wiślany i zablokowano zamek. Po dłuższym ostrzale artylerii ogniowej oraz z ręcznej broni palnej dostarczanej z Torunia oblegający wdarli się w czerwcu na zamek. Załoga krzyżacka schroniła się na wieży, gdzie stawiała opór aż do 16 października. Odzyskanie zamku w Świeciu było zasługą torunian, którzy obsadzili go swoją załogą nie chcąc dopuścić starostów królewskich, zanim nie otrzymają zwrotu kosztów oblężenia szacowanych na ok. 5 tys. grzywien pruskich. Pragnęli utrzymać też zamek dla zabezpieczenia żeglugi wiślanej. Zamiar ten został częściowo zrealizowany, gdyż król Kazimierz Jagiellończyk pozostawił zamek we władanie Toruniowi wraz z 11 wsiami starostwa i połową dochodów z niego. Toruń utrzymywał na zamku swoich zaciężnych, których dowódcą był Tilmann von Allen, a od 1465 r. rotmistrz Ludwik von Schönfeld. Taki stan trwał do 1520 r., tj. 59 lat. Do tego czasu Toruń wyremontował zniszczoną w czasie walk wielką wieżę świeckiego zamku, wieńcząc jej szczyt zachowaną do dziś koroną potężnego krenelażu nadwieszoną na kroksztynach. W 1520 r. Toruń drogą nadania królewskiego w zamian za zamek w Świeciu otrzymał Zamek Bierzgłowski.
|
Zygmunt August, król polski, wielki książę litewski transumuje dokument Zygmunta Starego z 9 stycznia 1520 r., w którym tenże w zamian za zamek w Świeciu z połową przynależnych doń dochodów, nadaje Toruniowi zamek w Bierzgłowie ze wsiami: Bierzgłowo, Łążyn, Pędzewo, Świerczyn y, Wypcz, Węgorzyn, Kiełbasin, Smolno, Gronowo, Rogówko, Jedwabno oraz czynsz z Piwnic oraz młyn Pachur i młyny toruńskie. Lublin, 27 lipiec 1569 r.
Zwiedzanie zamku
Od 1 maja do 30 września codziennie w godz. 10-17.
Od 1 października do 30 kwietnia: zwiedzanie tylko po wcześniejszej rezerwacji e-mail.
Zwiedzanie z przewodnikiem: informacje tel. 795 114 893, e-mail.
Zwiedzający mają możliwość zejścia do podziemi krzyżackiej warowni, gdzie w jednej z baszt znajdował się zakonny karcer. Obecnie znajduje się tam średniowieczna izba tortur, wraz z eksponatami i ich opisami.
W przyziemiu znajduje się zbrojownia, gdzie turyści mogą obejrzeć repliki średniowiecznych pancerzy, zbroi kolczych i płytowych. Prezentowane są także miecze, tarcze, piki, halabardy, topory i kusze.
Na poziomie kaplicy ustawiono dwie machiny miotające, wykorzystywane podczas oblężeń, oraz planszę prezentującą wzajemny układ miasta i zamku w okresie średniowiecza. W północnej części pomieszczenia kaplicy, naprzeciw wejścia do zakrystii, zachowały się resztki średniowiecznej polichromii.
W górnej części baszty zachowanego skrzydła zamku, wydzielono salę rycerską dla współpracującego z Izbą Regionalna bractwa rycerskiego św. Katarzyny.
Wąski krużganek i kręte schody prowadzą na szczyt wieży głównej zakonnej warowni. Wysoka na ponad 34 metry wieża, jest odchylona od pionu, co dodaje atrakcyjności zdobycia jej najwyższego poziomu, z którego roztacza się wspaniały widok na zakole Wisły oraz nieodległe Chełmno.
i
Świecki kościół św. Stanisława i resztki murów miejskich są jedynymi pamiątkami po mieście istniejącym od 1375 r. do 2. poł. XIX w., kiedy to miasto przeniesiono wyżej na skarpę wiślaną.Gotycki kościół (odbudowany w latach 80. XX w. po zniszczeniach z 1945 r.) zbudowano z fundacji Krzyżaków oraz patrycjatu toruńskiego. Jest to budowla składająca się z gotyckiego prezbiterium, późnogotyckiego korpusu w formie bazylikowej i renesansowej wieży.
Wewnątrz zachowały się m.in.: granitowa kropielnica z XIII w., dwie nagrobne płyty kamienne z XVI i XVII w., fragmenty barokowej polichromii.
Kościół otaczają fragmenty średnowiecznych murów obronnych z 4 ćw. XIV w. z reliktami Bramy Chełmińskiej.
"Nowym" śródmieściem Świecia jest Duży Rynek o okalające je uliczki, wytyczone w 2. poł. XIX w. Znajduje się tu m.in. dawny ratusz z 1879 r. w formie nawiązującej do zamku obronnego z wieżą i krenelażem.
Nieopodal stoi zespół klasztorny bernardynów, barokowy, fundowany w 1624 r. przez burmistrza świeckiego Jerzego Kapela, w miejscu, gdzie wg tradycji miał się znajdować gród książąt pomorskich. Obecne zabudowania pochodzą z lat 1692-1720.
Ostatnia modyfikacja 06-02-2018 00:37
