Toruń TOP

Największe atrakcje turystyczne Torunia i okolicy

Jesteś w: Strona główna » Atrakcje turystyczne Województwa Kujawsko-Pomorskiego » Regiony i Miasta » Bory Tucholskie i Kociewie » Nowe

Nowe

W skrócie

► prawa miejskie: 1350
► miasto w powiecie świeckim
► położone 95 km na płn. od Torunia (droga krajowa nr 91), na zach. brzegu Wisły
► liczba mieszkańców: 6,2 tys.
► inne atrakcyjne miejsca niedaleko: Mątawy (10 km na płd.)

Fragment rynku i gotycki kościół pofranciszkański

		Miasto leży na zachodnim, wysokim, stromym brzegu Wisły, w regionie etnograficznym Kociewie, przy drodze krajowej nr 91 Toruń-Gdańsk, 24 km na północ od Grudziądza i 95 km od Torunia. Gród pomorski z osadą wzmiankowany w 1185 r. W XIII w. siedziba kasztelanii i ważny punkt obronny w walce księcia pomorskiego Mszczuja II z Krzyżakami, oraz osada o charakterze miejskim. W 1301 r. nadany przez Wacława, króla Czech i Polski, Piotrowi Święcy, zarządcy Pomorza Gdańskiego. W 1308 r. zajęty podstępnie przez Krzyżaków, następnie kupiony od nich przez Święców. W 1350 r. otrzymał nowe prawa miejskie. W 1440 r. miasto przystąpiło do antykrzyżackiego Związku Pruskiego. Po polsko-krzyżackiej wojnie 13-letniej wróciło do Polski, od 1466 r. stolica starostwa. Okres XVI i XVII w. to czas rozwoju Nowego, opartego na handlu wiślanym; kończy się w czasie wojen szwedzkich, wskutek zniszczeń i grabieży (1626, 1655).

		Miasto zachowało średniowieczne, dosyć regularne rozplanowanie, którego ośrodek tworzy kwadratowy rynek. Północno-wschodni narożnik takiego miasta zajął zamek krzyżacki, usytuowany na miejscu grodu. Narożnik południowo-wschodni - klasztor franciszkanów. Kościół parafialny jest usytuowany nietypowo - na północnym krańcu miasta. Średniowieczny kościół parafialny św. Mateusza, gotycki z poł. XIV w. (parafia wzmiankowana w 1290 r.), gruntownie odnowiony w 1862 r. i znacznie powiększony w 1912 r. o dwuprzęsłową część zachodnią i dodatkową nawę boczną. Wewnątrz malowidła ścienne i dekoracje sklepień w prezbiterium gotyckie z XIV-XV w., odkryte i konserwowane w 1913 r. Wystrój barokowy i rokokowy z XVIII w. Granitowa chrzcielnica i kropielnica z XIV w., gotyckie rzeźby z końca XIV i pocz. XV w., m.in. grupa Ukrzyżowania.

		Dawny kościół franciszkanów, sprowadzonych do miasta ok. 1282 r., w XV w. objęty przez bernardynów, w latach 1542-1604 w posiadaniu ewangelików, potem znowu bernardynów do czasu kasaty ich klasztoru w 1810 r. W latach 1846-1945 ponownie ewangelicki. Obecny kościół pochodzi z 1. poł. XIV w., kilkakrotnie odnawiany, a w 1779 r. przebudowany na barokową halę; po pożarze w 1899 r. odbudowano w 1903 r. w formach neogotyckich. Budynek klasztoru natomiast rozebrano w 1842 r. Pod sklepieniem znajduje się krypta rzekomo z 1311 r., o sklepieniu palmowym wspartym na jednym słupie.

		Dawny zamek krzyżacki z poł. XIV w., rozebrany prawie całkowicie w 1787 r. Pozostał jedynie budynek mieszkalny przebudowany na kaplicę dla gminy ewangelickiej, która użytkowała ją do 1844 r., po czym przeniosła się do dawnego kościoła franciszkanów. Budynek zamieniony został natomiast na magazyn i remizę strażacką. Jest to budynek gotycki o znacznie zatartych cechach stylowych. Wnętrze całkowicie przebudowane.

		Inne ważne zabytki Nowego to: - kaplica cmentarna, gotycka z poł. XIV w., pierwotnie jako szpitalna, na pocz. XIX w. pozbawiona szkarp i zakrystii. Ceglana, na planie wydłużonego 8-boku. Wieżyczka z 1707 r. - mury miejskie, gotyckie, wzniesione po 1350 r., częściowo rozebrane w 2. poł. XIX w. Zachowane znaczne fragmenty z pozostałościami pięciu baszt od zachodu i trzech od północy.