en
POLECAMYDotknij Gotyku w Toruniu
POLECAMYZrób samodzielnie pierniki
POLECAMYZWIEDŹ TORUŃ Z KUFLEM PIWA!
POLECAMYPOZNAJ TWIERDZĘ TORUŃ

Historia wojska toruńskiego

Od początku istnienia Torunia do pełnienia 1/3 służby wartowniczej na obwarowaniach miejskich zobowiązani byli mieszczanie (pozostałe 2/3 pełnił Zakon krzyżacki jako założyciel miasta). Do obrony Torunia najlepiej przygotowani byli członkowie patrycjatu, należący później do Bractwa św. Jerzego, założonego w 1311 r. Do Bractwa przyjmowano członków rodów, które osiedlały się w Toruniu od momentu nadania mu praw miejskich w 1233 r. i które odznaczyły się w walkach z poganami. Najpewniej ich dotyczą postanowienia dokumentu lokacyjnego Torunia, wg którego "ktokolwiek 40 łanów albo więcej nabył od zakonu naszego, ten z pełnym uzbrojeniem i rumakiem odkrytym, do takiego oręża stosownym, oraz przynajmniej dwa innymi wierzchowcami ilekroć przez nich będzie wezwany, był winien z braćmi naszymi podążyć przeciw Prusom".

Już wkrótce, w 1246 r. (tj. 13 lat po lokacji), Krzyżacy przekazali miastu jego obwarowania (patrz: Mury obronne), a w 1262 r. z rąk krzyżackich przejęli mieszczanie cały ciężar obrony Torunia. Toruńska załoga zbrojna, złożona z pospolitego ruszenia, miała bronić miasta w przypadku zagrożenia zewnętrznego, a od ok. 1352 r. formalnie zajmowało się tym powołane Bractwo Strzeleckie (patrz tutaj).
Toruń miał również własną flotę, brał udział w wyprawach morskich miast hanzeatyckich (patrz: Toruń hanzeatycki), m.in. w 1396 r. do Sztokholmu, gdzie razem w Gdańskiem i Elblągiem przejął rządy w mieście; dowódcą tych wojsk był torunianin Albrecht Russe. Toruń brał też udział w zwalczaniu piractwa na Bałtyku, dostarczając statki i 80 zbrojnych mieszczan, oraz w wyprawię na Gotlandię, na którą wysłał 95 zbrojnych. Statki były własnością bogatych kupców toruńskich, załoga ich składała się w większości z członków bractwa żeglarzy św. Rajnolda skupionego w Dworze Artusa.
Toruń uczestniczył również w krzyżackich wyprawach wojennych, m.in. na bitwę grunwaldzką w 1410 r., na którą wystawił oddział w sile 214 zbrojnych, na czele którego stał burmistrz Albrecht z rodu patrycjuszowskiego Rothe. Przeciw Krzyżakom natomiast zbrojni toruńscy ponieśli klęskę w bitwie pod Łasinem w 1455 r. walcząc u boku wojska polskiego w czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466); była to pierwsza akcja zbrojna, w której torunianie walczyli z wojskiem polskim przeciw Krzyżakom.

Pierwsze oddziały złożone z zawodowych żołnierzy utworzono w Toruniu w czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466). W okresie pokojowym były one rozwiązywane. Jednak z czasem oddział zawodowy stał się w Toruniu stałą strukturą organizacyjną. Posiadanie przez Toruń własnego wojska było dowodem dużej niezależności miasta i było jednym z przywilejów wydanych przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Tym samym przywilejem obrona i uzbrojenie miasta leżały w gestii Rady Miejskiej. Utrzymywała więc tzw. milicję miejską pod dowództwem porucznika. Liczba żołnierzy miejskich była różna w różnych czasach, a w razie wojny dokonywano dodatkowego poboru ochotników, którzy militarnie bronili miasta. Podlegali oni burgrabiemu toruńskiemu i burmistrzowi.
Wojsko posiadało swoją zbrojownię (arsenał) przy obecnej ul. Kopernika, a także odwach na rogu ul. ŻeglarskiejSzerokiej.

Pod względem wojskowym od 1600 roku miasto podzielone było na 7 kwartałów, a przedmieścia na 5. Dzielnice miejskie nosiły nazwy: św. Jana, Starego Miasta, Panny Marii, Chełmińska, św. Mikołaja, Sukiennicza, św. Jakuba. Każdy kwartał miał swoją kompanię i chorągiew. Przy każdej kompanii był oberst, oberlejtnant, major, kapitan, lejtnant i chorąży.
Ciężkie działa na wałach obsługiwane były przez Kurkowe Bractwo Strzeleckie, które miało własnych oficerów. Służbę pomocniczą przy działach pełnili pachołcy mierzący zboże i tragarze worków zbożowych.

Liczba i umundurowanie wojska toruńskiego zmieniały się w ciągu wieków. Np. w 1526 roku na przegląd wojsk ziem pruskich pod Kowalewem Toruń dostarczył 32 lekko uzbrojonych jeźdźców odzianych barwnymi płaszczami i pod szkarłatną chorągwią. Po obu stronach chorągwi był wizerunek salamandry w ogniu i napis "Durabo" (przetrwam). Do takich uroczystych defilad towarzyszyła orkiestra miejska.
W 1061 r. ustanowiono stały regularny oddział zbrojny złożony z 80 żołnierzy, na utrzymanie którego ustanowiono w Toruniu specjalny podatek. 1628 roku miasto posiadało 80-100 żołnierzy. W okresach wojennych było ich więcej, np. w 1650 roku było jeszcze 12 dragonów strzegących drogi, a w czasie potopu szwedzkiego armia toruńska liczyła 500 żołnierzy.

W czasie pokoju żołnierze pełnili służbę wartowniczą na murach i przy bramach miejskich, strzegli porządku publicznego i pomagali siłą egzekwować zarządzenia Rady Miejskiej.

Zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej z 1620 roku żołnierze toruńscy ubrani byli w niebieskie kaftany z czerwonymi wyłogami, czerwone spodnie i kamizelki z białym sznurowaniem. Takie dwie figurki z drugiej połowy XVIII wieku można zobaczyć na wystawie stałej "Dawny Toruń. Historia i rzemiosło artystyczne 1233-1793" w Sukiennicach w Ratuszu Staromiejskim. Ponadto Muzeum Okręgowe przechowuje 6 toruńskich chorągwi kwartałowych z XVIII wieku. Spośród kilku do dziś zachowanych chorągwi wyróżnia się chorągiew kwartału Starego Miasta z 1734 roku. Na białym tle obramowanym czarnym pasem stoi pośrodku kobieta w błękitno-białej długiej sukni, z wieńcem niebieskich kwiatów na głowie. W lewej ręce trzyma kotwicę, a w prawej niebieskie kwiaty; takie same leżą u jej stóp; u góry na błękitnej wstędze napis "17 - SUB SPE SECULI MELIORIS - 34". Ta chorągiew i jej barwy dały początek obecnie używanym barwom.
 
► Więcej o dawnym wojsku toruńskim: Dawne wojsko i wojskowość Torunia

Oprac. Arkadiusz Skonieczny
 
drukuj  poleć artykuł
Ostatnia modyfikacja 01-01-2019 21:49
Booking.com

Twoja wycieczka

W Twojej wycieczce znajdują się miejsca:

    Sonda

    Które miejsca w okolicy planujesz odwiedzić będąc w Toruniu (max 3):