en
POLECAMYDotknij Gotyku w Toruniu
POLECAMYZrób samodzielnie pierniki
POLECAMYZWIEDŹ TORUŃ Z KUFLEM PIWA!
POLECAMYPOZNAJ WIELKĄ TWIERDZĘ TORUŃ

Spichrze

Spichrz późnorenesansowy z 1. poł. XVII w., ul. Piekary 2 / Rabiańska 23, za nim: spichrz gotycki z poł. XIV w., ul. Piekary 4. Oba uznawane za jedne z najbardziej unikatowych w swoich stylach spichrzy w Polsce.
 
 

Otwórz mapę w większym oknie

 

Spichrze to jedne z najbardziej charakterystycznych architektonicznie budynków Torunia. Należą do jednych z najcenniejszych, najstarszych i najbardziej unikatowych takich zabytów w Polsce.
 
Spichrze toruńskie przetrwały do dziś jako świadectwo zamożności miasta, z czasów dawnej jego świetności, kiedy było wielkim europejskim ośrodkiem handlowym. Bogactwo Torunia wyrosło bowiem z handlu międzynarodowego rozwijanego od początku istnienia miasta, tj. od XIII wieku. Toruń był członkiem europejskiego stowarzyszenia kupieckiego - Hanzy i od razu zajął jedno z czołowych miejsc w tym związku. Handel pociągał za sobą transport i składowanie wielkich ilości towarów, więc spichrze budowano dla tych właśnie celów. Już w XIII/XIV wieku na terenie Starego Miasta Torunia było około 30 spichrzów, później, w okresie największego rozkwitu handlu zbożem w XVII w. było ich ponad sto. Wtedy właśnie Toruń był jednym z największych ośrodków handlu zbożem na ziemiach polskich.
Spichrze budowano z cegły, od XVII wieku tynkowano. Są to wielopiętrowe budynki o fasadach z wysokimi szczytami zdobionymi podobnie jak kamienice.

Większość z zachowanych spichrzów toruńskich znajduje się w południowej, nadwiślańskiej części Starego Miasta, skąd było najbliżej do dawnego nabrzeża portowego tutaj się znajdującego.
W spichrzach składowano towary, głównie zboże, ale i inne produkty, które czasami długo czekały na podwyższenie cen.
Ważne miejsce w porcie i handlu miejskim przypadło tragarzom zrzeszonym w specjalnym cechu.
Mimo urządzeń technicznych ułatwiających przeładunek w dawnym porcie główną rolę odgrywał człowiek i siła jego mięśni. Przeładunkiem większości towarów (do których w dużej mierze należało zboże), które znajdowały się w ładowniach statków lub spichrzach i innych magazynach zajmowali się właśnie tragarze. Najmowani przez kupców, właścicieli statków rekrutowali się z niższych warstw społecznych, a w dokumentach miejskich nazywani byli "szukającymi chleba". Dodatkowo na nich, jak i na pachołkach mierzących zboże, spoczywał obowiązek comiesięcznych ćwiczeń wojskowych; w czasie zagrożenia pełnili oni służbę przy działach artylerii miejskiej.
 
 
Do dziś zachowało się XVII-wieczne wyobrażenie tragarza zbożowego umieszczone wtórnie na kamiennej plakiecie na fasadzie domu przy ul. Ducha Św. 1 na Starym Mieście. Jest to kamienica z lat 1884-1897 powstała na miejscu XVII-wiecznego spichrza, którego fasadę przy bramie zdobiła owa zachowana do dziś plakieta. Jeszcze w okresie międzywojennym w toruńskim porcie pracowało ok. 60 tragarzy.
 
Dwa typy spichrzów toruńskich:
W średniowieczu, zanim pojawiły się samodzielne spichrze (rozumiane jako odrębne budynki o wyłącznej funkcji magazynowej), towary handlowe składowano w magazynowej części gotyckiej kamienicy mieszkalnej. Były to tzw. domy-spichrze: kupiec z rodziną zajmował zwykle parter i część pierwszego piętra kamienicy, a w pozostałej części pierwszego, na drugim piętrze i poddaszu przechowywał towary, podobnie jak w miastach niderlandzkich i północnoniemieckich (o typowych cechach toruńskiej średniowiecznej kamienicy mieszczańskiej tutaj).
 
W kolejnym okresie, kiedy w XVI-XVII w. na zachodzie Europy wzrosło zapotrzebowanie na zboże z Polski, rozwija się w Toruniu handel tym produktem. Pojawiła się potrzeba zapewnienia większych budynków do gromadzenia ziarna w dużych ilościach - w ten sposób powstał drugi typ spichrzów toruńskich jako odrębnych budynków o wyłącznych funkcjach magazynowych (spichrzów zbożowych).
Hurtownicy toruńscy kupowali zboże od drobnych detalistów i magazynowali w spichlerzach. Tam było rzucane luzem na stos. W niektórych spichlerzach zachowały się miarki namalowane na ścianach lub belkach. Wysokość, do której sięgał stos, odpowiadała określonej ilości pudów. Zboże przechowywane w spichlerzach musiało być wielokrotnie przerzucane, aby nie gniło. Przy okazji wietrzenia było liczone, jednostką miary była szufla. Przerzucając zboże robotnicy śpiewali, a ilość zwrotek pieśni oznaczała ilość przerzucanych szufli.

Największy rozkwit handlu zbożem przypada na XVII i XVIII w. i z tych czasów zachowało się w Toruniu najwięcej spichlerzy. Zboże zwożono do Torunia tratwami i statkami rzecznymi z całego dorzecza Wisły, Bugu i Narwi, a następnie przeładowywano na większe barki i spławiano do Gdańska i Elbląga. Toruń był wtedy na Północy największym śródlądowym ośrodkiem handlu zbożem (spławiano średnio ok. 2370 łasztów zboża rocznie w 2. poł. XVI w.).
 
Toruńskie spichrze zbożowe nie stały bezpośrednio nad Wisłą, były usytuowane wewnątrz murów miejskich, przede wszystkim jednak w południowej - nadwiślańskiej części miasta.

Wraz z rozwojem handlu rzecznego Toruń stał się ośrodkiem kontaktu flisaków spławiających tratwami towary po Wiśle. Miejscem ich spotkań była gospoda „flisacza", która znajdowała się w piwnicy kamienicy Pod Turkiem naprzeciwko pomnika Kopernika. Flisacy okupowali też całe wybrzeże, kwaterowali na RybakachWinnicy.

Spichlerze zbożowe w Toruniu, mocno związane z tradycją flisaczą, należą do najcenniejszych polskich zabytków. Są to jedyne tego rodzaju zachowane obiekty w Polsce północnej, gdyż gdańskie, braniewskie i elbląskie spłonęły. Nie przetrwały także spichlerze w Malborku, Kołobrzegu i Szczecinie.

Nowe Miasto Toruń ze względu na swój rzemieślniczy charakter posiadało znacznie skromniejszą liczbę spichrzy.

Do dziś zachowane w Toruniu spichrze to budynki głównie gotyckie (jako domy-spichrze lub spichrze), ale także renesansowe, barokowe, a nawet XIX-wieczne, w większości zabytki klasy europejskiej. Do naszych czasów przetrwało 30 spośród dawnych ponad 100 spichrzów toruńskich. 10 z zachowanych obiektów ma jeszcze charakter spichlerza, czyli pierwotny wygląd i konstrukcję wnętrza - gotyckiego, renesansowego, barokowego czy XIX-wiecznego. Do najbardziej reprezentacyjnych należą budynki: przy ul. Piekary 2, ul. Podmurnej 7 i 13, "Szwedzki" przy ul. Mostowej 1 oraz zespół spichrzowo-mieszkalny przy ul. Mostowej 6.
5 spichlerzy zachowało swój charakter tylko częściowo, np. wprowadzono w ich wnętrzach piony komunikacyjne odpowiadające dzisiejszym normom prawa budowlanego i przeciwpożarowego. Pozostałe kilkanaście obiektów jest w większości przebudowanych – z zewnątrz wyglądają jak spichlerze, ale układ wnętrz został całkowicie zmieniony i przystosowany do nowych funkcji.
 
  
Do najładniejszych spichrzów gotyckich w Polsce należy monumentalny spichrz na Starym Mieście przy ul. Piekary 4 (ranga obiektu) z połowy XIV w., posiadający doskonale zachowany szczyt południowy, rozczłonkowany wysmukłymi blendami.
Prowadzone w 1998 r. badania wykazały, że pierwotnie w tym miejscu stały dwie bliźniacze kamienice kupieckie ze wspólną fasadą (typowe dla Torunia kamienice), o czym z zewnątrz świadczą np. pozostałości po dwóch portalach wejściowych od strony ul. Piekary; wewnątrz każdej z kamienic była tzw. wysoka sień z paleniskiem w rogu. Okna na pierwszym piętrze posiadały wówczas prostokątne zakończenie, a nie jak obecnie łukowate; na parterze były natomiast podłużne okna z małym łukiem, obecnie skrócone. Nie jest znany okres przebudowy do stanu obecnego.
 

 
Z kolei do najładniejszych spichrzów manierystycznych należy ten na Starym Mieście przy Rabiańskiej 23 / Piekary 2 (ranga obiektu: ) z pierwszej ćwierci XVIII wieku, którego opaski okienne przypominać mają worki ze zbożem.
Budynek ten powstał od razu jako spichrz, w przeciwieństwie do niektórych gotyckich, które pierwotnie były domami-spichrzami, później przekształconymi wyłącznie do funkcji magazynowej (np. ul. Piekary 2 powyżej). Zobacz więcej tutaj.
 

 
  
Jednym z najstarszych jest spichrz gotycki przy ul. Podmurnej 1 z końca XIII w., przebudowany w XIX w. na mieszkania (obecnie siedziba Domu Muz), będący jednocześnie jednym z najstarszych świeckich budynków Torunia. Gotycki, skromny w formie, z ozdobnym fryzem z ukośnie ułożonych cegieł.
 
 
Przy ul. Podmurnej znajdują się jeszcze spichrze godne uwagi:
pod adresem Podmurna 3 późnogotycki z XVI wieku, przebudowany w 1965 roku,
pod Podmurna 5 barokowy z XVIII wieku, pod Podmurna 7 ruiny spichrza z XVII w.
 
 

pod Podmurna 11 ciekawy wysoki spichrz renesansowy z pierwszej połowy XVI wieku, przebudowany w XVII wieku, z charakterystycznym szczytem. Jest on połączony łukami rozporowymi ze stojącym po drugiej stronie wąskiej ulicy Ciasnej (pod adresem Podmurna 13) z rozległym spichrzem z 1. poł. XVII w.



Na krótkim odcinku ul. Rabiańskiej zachowało się kilka starych spichrzów, m.in.
pod Rabiańska 3 znajdują się 2 spichrze barokowe z 1. poł. XVIII w., w XIX w. połączone w jeden budynek i destrukcyjnie przekształcone w dom wielomieszkaniowy czynszowy w latach 50. XX w.,
 
pod nr Rabiańska 9 spichrz ceglany w formach neogotyckich z 1863-67 r.
 

pod nr Rabiańska 19 z XV w., przekształcony w XIX w. (obecnie magazyny i pracownie Muzeum Etnograficznego),
 
   
pod nr 21 dwa spichrze gotyckie z ok. 1350 r., przebudowane w końcu XIX wieku, połączone ze sobą i przykryte wspólnym dachem, regotyzowane w początku lat 90. XX wieku, przywracając dawny wygląd;
pod nr 23 (= Piekary 2, patrz wyżej) spichrz barokowy z XVII wieku;
 
 

pod Rabiańska 22A mały spichrz-kamienica późnogotycka z początku XVI wieku.

 
Pod murami miejskimi u zbiegu ulic Rabiańskiej, Piekary i Pod Krzywą Wieżą powstał jeden z najbardziej malowniczych zakątków Torunia, jeszcze do dziś doskonale oddający nastrój średniowiecznego miasta; znajdują się tu po jednej stronie wspomniane spichrze przy ul. Rabiańskiej, z drugiej ciąg murów.

 

Przy ul. Mostowej 1 znajduje się duży Spichrz Szwedzki (obecnie hotel) renesansowo-barokowy z 1719 roku, remontowany i przebudowany dla potrzeb twierdzy w 1824 roku kiedy to został połączony za pomocą przerzuconego ganku z Basztą Żuraw, stając się jednym z największych w Polsce. Według tradycji zbudowany przez Szwedów w czasie potopu szwedzkiego (stąd nazwa).



Po przeciwnej stronie ulicy Mostowej, pod nr 2 spichrz barokowy sprzed 1703 roku, przebudowany w 1871 i 1888 roku.
 

 

    

   

  
Również kilka spichrzów sąsiaduje ze sobą przy ul. Ciasnej, która miała przede wszystkim charakter gospodarczy, spośród których, niektóre, jak np. renesansowe pod nr 4, 6, barokowy pod nr 8, posiadają rzeźbione godła nad wejściem oraz piaskowcowe detale zdobnicze w formie masek;
wszystkie te są smukłe, 4-piętrowe z charakterystycznymi szczytami.
 



 

Przy ul. Łaziennej 3 stoi dawny dom-spichrz gotycki z XIII/XIV w., przebudowany na kamienicę mieszkalną w okresie renesansu (XVI/XVII w.), z tego okresu fasada z trzema smukłymi wnękami oraz renesansowym zdobieniem szczytu.
Ponownie przebudowana na spichrz w 1861 r., w takim stanie dotrwała do dziś.
 

  
W północnej części Starego Miasta zachowały się jedynie nieliczne spichrze, spośród których, przy ul. Franciszkańskiej 4 i 6 zachowały się tylko fragmenty elewacji powyżej parteru dwóch gotyckich spichrzów z XIV/XV w., przebudowanych i połączonych w początku XX w. Spichrz pod nr 4 zachował się bez szczytu.
W sąsiedztwie do pocz. XX w. stał również kolejny spichrz pod nr 8, co przedstawia rysunek J. Heisego z 1889 r. Wszystkie te trzy spichrze powstały w wyniku przekształcenia wcześniejszych gotyckich kamienic kupieckich typu domu-spichrza.
 

 Również przy ul. Franciszkańskiej, pod nr 11, jest mały barokowy spichrz zbozowy z pierwszej połowy XVIII wieku, adaptowany na pracownię witrażową Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, obecnie Muzeum Podróżników im. Tony'ego Halika.
 
 
Przy ul. Chełmińskiej 5 spichrz barokowy z 1756 r., przekształcony w końcu XIX w. na kamienicę wielomieszkaniową czynszową >>>
 



W połowie XIX w. na spichrz przekształcono jedną z najwspanialszych toruńskich renesansowych kamienic patrycjuszowskich - Dom Eskenów, ul. Łazienna 16, który od 1844 r. był własnością firmy kupieckiej L. Damman i Kordes; dokonała ona radykalnych przekształceń, pozbawiając budynek wielu gotyckich i renesansowych cech, ujednolicając go w stylu klasycznym i przeznaczając na spichrz. Zmieniono wówczas układ kondygnacyjny oraz gruntownie przebudowano otwory okienne i dach.
Od tego czasu kamienica zwana jest też Czerwonym Spichrzem.
Już od XVI w. swoją tylną częścią łączy się z renesansowymi spichrzami przy ul. Ciasnej, z których jeden wyposażony jest w żuraw - mechanizm dźwigowy do umieszczania towarów na poszczególnych kondygnacjach.
 


Jak wspomniano wyżej, spichrze nie były liczną grupą zabudowy Nowego Miasta Torunia, które miało charakter rzemieślniczy. Spichrze tutaj stojące znajdują się przy ul. Browarnej:
 

pod nr 10 - renesansowy z 1. poł. XVII w., przekształcony w XIX i XX w., ob. na fasadzie zachowane oryginalne łuki nadokiennych wnęk
 
 
pod nr 3 (kamienica barokowa z XVIII w., przebudowana na spichrz, wnętrze przekształcone w XIX w., więcej tutaj),
pod nr 5 (kamienica renesansowa z końca XVI w., przebudowana na spichrz, wnętrze przekształcone w w XIX w., więcej tutaj) i 
 
 
przy Wielkich Garbarach 10 (barokowy z XVIII w. na murach gotyckich, przebudowany w 1966 r.).
 
Oprac. Arkadiusz Skonieczny
Data publikacji: 29-10-2009
 
drukuj  poleć artykuł
Komentarze użytkowników (1)
Tony, 2024-02-01 16:17:49
Artykuł ujawnia fascynującą historię i architekturę Spichlerzy w Toruniu, co czyni go interesującym źródłem informacji dla turystów. Odwiedzając to historyczne miejsce, można zanurzyć się w bogaty kontekst kulturowy miasta. Jako turysta, zaleca się również korzystanie z zasobów https://writingmetier.com/art-homework-help/ które mogą pomóc w głębszym zrozumieniu historii sztuki i architektury. To współdziałanie pozwoli lepiej zrozumieć kulturowe dziedzictwo Torunia i sztukę ogólnie.
Dodaj swój komentarz:


:) :| :( :D :o ;) :/ :P :lol: :mad: :rolleyes: :cool:
pozostało znaków:   napisałeś znaków:
Ostatnia modyfikacja 10-08-2019 11:04
Booking.com

Twoja wycieczka

W Twojej wycieczce znajdują się miejsca:

    Sonda

    Które miejsca w okolicy planujesz odwiedzić będąc w Toruniu (max 3):