en
POLECAMYDotknij Gotyku w Toruniu
POLECAMYZrób samodzielnie pierniki
POLECAMYZWIEDŹ TORUŃ Z KUFLEM PIWA!
POLECAMYPOZNAJ WIELKĄ TWIERDZĘ TORUŃ

Motywy pasyjne i wielkanocne w sztuce toruńskiej

Wśród wielu dzieł sztuki artystycznej powstałych w toruńskich warsztatach na przestrzeni historii miasta (>>>), znaleźć można niemało odnoszących się do tematyki Świąt Wielkanocnych - Męki Pańskiej, Ukrzyżowania czy Zmartwychwstania.
 
 

Witraż Zmartwychwstanie

• 1. poł. XIV w.
Galeria Sztuki Gotyckiej w Ratuszu Staromiejskim.

Kwatera ta jest jedną z 17. zachowanych, pochodzących z rozebranego w XIX w. dominikańskiego kościoła św. Mikołaja na Nowym Mieście. Wraz z innymi znajdowała się we wschodnim oknie prezbiterium, tj. za ołtarzem głównym.
Ten zespół witraży, powstały po 1334 r. to najstarsze witraże pomorskie, wytworzone w warsztatach toruńskich. Wyróżniają się wysokim poziomem artystycznym i świadczą o znaczeniu Torunia jako dużego i silnego ośrodka witrażownictwa średniowiecznego.
     
 

Figura Chrystusa Zmartwychwstałego

• 1497 r.
• Prezbiterium Katedry Świętojańskiej

Gotycka figura powstała w kręgu warsztatu św. Wolfganga i razem z figurami św. Jana Ewangelisty (prezbiterium w Katedrze) i św. Jana Chrzciciela (Galeria Sztuki Gotyckiej w Ratuszu Staromiejskim) stanowi zespół pochodzący być może ze zwieńczenia dawnego gotyckiego ołtarza głównego kościoła Świętojańskiego.
     
 

Obraz Pasji Chrystusa

• po 1480 r.
• Prezbiterium kościoła św. Jakuba

Dużych rozmiarów (2,74 x 2,2 m) wyjątkowy obraz pochodzi zapewne z kościoła dominikańskiego św. Mikołaja. Przedstawia 22 sceny Pasji, wyobrażone w sposób symultaniczny, pośród stylizowanych zabudowań Jerozolimy i w pagórkowatym krajobrazie. Ta charakterystyczna kompozycja była prawdopodobnie uwarunkowana chęcią nawiązania do misteriów pasyjnych, których popularność w 2. poł. XV w. osiągnęła apogeum. Pierwowzorem Pasji toruńskiej mogła być analogiczna Pasja turyńska wg brugijskiego malarza Hansa Memlinga z ok. 1480 r.
     
 

Epitafium Kaspra Frisiusa (Friesego)

• 1586 r.
• Nawa główna Katedry Świętojańskiej

Kamienne epitafium nawiązuje do nurtu sztuki niderlandzkiego manieryzmu, charakterystycznej dla Torunia okresu nowożytnego. Zostało ufundowane przez Kaspra Frisiusa młodszego – humanistę, długoletniego profesora i rektora słynnego toruńskiego Gimnazjum Akademickiego. W części środkowej przedstawia ekspresyjną scenę Zmartwychwstania.
K. Frisius starszy był ławnikiem toruńskim, zmarłym w 1554 r.
     
 

Figura Chrystusa Zmartwychwstałego

• około połowy XVII w.
Sztuka Sakralna Nowożytnego Torunia, Ratusz Staromiejski

Figura pochodzi z jednego z manierystycznych szczytów szeregu kaplic nagrobnych (krużganku na przedłużeniu południowej nawy kościoła Mariackiego) dobudowanych w połowie XVII w. do gotyckiego muru granicznego. Powstała w warsztacie toruńskim. Przed renowacją krużganków wraz z innymi figurami i szczytami zdjęta w 1939 r. dotąd nie wróciła na swoje miejsce, mimo rekonstrukcji szczytów w roku 2000. W pierwotnym miejscu nie ustawiono też kopii figury.
     
 

Feretron Dzieciątko Jezus wśród Tajemnic Bolesnych Różańca Św.

• ok. 1650 r.
Kościół św. Jakuba

Warsztat toruński Barłomieja Strobla.
Centralną część stanowi przedstawienie Dzieciątka Jezus z kulą ziemską i berłem (Salvator Mundi) oraz sztandarem rezurekcyjnym i różańcem na szyi – symbol Kościoła Tryumfującego. W pięciu okalających figurę Jezusa medalionach ukazano sceny ilustrujące Tajemnice Bolesna Różańca: Modlitwę w Ogrójcu, Biczowanie, Koronowanie Cierniem, Drogę Krzyżową i Ukrzyżowanie.
     
 

Obraz wotywno-epitafijny ze sceną Zmartwychwstania

• ok. 1650 - 1676 r.
Kościół Mariacki, nawa główna

Ekspresyjna scena została zaprezentowana w światłocieniowy sposób. W centralnej części otwarty sarkofag, na którego krawędzi przysiadł anioł, wskazujący prawicą na unoszącego się w snopie jasności Chrystusa Zmartwychwstałego. U podnóża sarkofagu płonie ognisko, przy nim jeden ze strażników śpi, inni są zaskoczeni i przerażeni. Daleko w głębi spieszące do grobu trzy Marie, zmierzające namaścić martwe ciało Chrystusa.
W prawym dolnym rogu napis fundacyjny upamiętniający Ursulę Trautwein, data 1676 r. oraz gmerk. Data ta to najprawdopodobniej rok odnowienia dzieła lub podarowania go kościołowi, gdyż szacuje się, że obraz powstał po 1650 r.
Jego autorem może być Samuel Hyppericus, jeden z najlepszych malarzy toruńskich okresu nowożytnego, tworzący pod wpływem wybitnego Bartholomäusa Strobla.
     
 

Obraz Kazanie Chrystusa na łodzi

• 1671 r.
Sztuka Sakralna Nowożytnego Torunia, Ratusz Staromiejski

Obraz (1,7 x 1,35 m) pochodzi z kaplicy bractwa flisaczego z kościoła Świętojańskiego. Łączy scenę religijną z bogatym w szczegóły przedstawieniem toruńskiego nabrzeża portowego oraz pokazuje panoramę lewobrzeżnego Torunia. W prawym górnym rogu w kartuszu przedstawienie Zmartwychwstania.
     
 

Drzwi intarsjowane w kościele Ducha Św.

• 2. poł. XVIII w.
Kościół Ducha Św.

Drzwi i portale wykonano techniką intarsji, która w XVIII w. osiągnęła w Toruniu najwyższy poziom artystyczny. Warsztaty toruńskie słynęły w całej Rzeczypospolitej, a wyroby nazywano „meblami toruńskimi”.
Na drzwiach nawy południowej jedna ze scen przedstawia Zmartwychwstanie. Pozostałe sceny, zarówno na drzwiach nawy południowej, jak i północnej związane są z tematyką Męki Pańskiej.
Te wyjątkowe sztuki toruńskiej zabytki powstały, kiedy splotła się budowa kościoła z okresem najwyższego poziomu intarsji w Toruniu.
     
 

Polichromia Chrystus przy kolumnie biczowania

• ok. 1380-1390
• nawa południowa kościoła Mariackiego

Gotyckie malowidło Chrystus Boleściwy przy kolumnie biczowania jest jednym z zespołu cennych malowideł ściennych w południowej nawie toruńskiego kościoła Mariackiego. Malowidła te należą do jednych z najbardziej monumentalnych malowideł ściennych Pomorza. Powstały ok. 1380-1390 r. i jako jedne z wielu podobnych dzieł istniejących w Toruniu świadczą o ogromnym rozwoju tej dziedziny sztuki w średniowiecznym Toruniu, osiągającej prawdziwie europejski poziom.
Stylistyka tych polichromii wskazuje na powiązania z wybitnym wówczas europejskim malarstwem czeskiego Mistrza z Wyższego Brodu.
Kompozycyjnie malowidła toruńskie nawiązują natomiast do malowideł w kościele św. Jakuba w Lubece - stolicy Hanzy oraz innych we Flandrii, Lotaryngii. Nigdzie jednak dzieła nie osiągają toruńskiego rozmachu.
Szczególną uwagę zwraca mistrzowski delikatny rysunek twarzy Chrystusa o pogłębionej psychice.
Ukazanie w tym zespole malowideł m.in. przedstawienia Chrystusa przy kolumnie oraz Marii Bolesnej wśród przedstawień innych świętych, tworzy ideęę Kościoła Męczenników - kościoła misyjnego, co było popularne w państwie krzyżackim (wszak argumentem krzyżackim dla utrzymania się w Prusach było nawracanie pogan) oraz korespondowało z rolą i posłannictwem franciszkanów na północno-wschodnich rubieżach chrześcijaństwa europejskiego. Toruński kościół Mariacki był klasztornym kościołem pierwszego i najważniejszego w państwie krzyżackim klasztoru franciszkańskiego, siedziby kustodii pruskiej.
     
 

Rzeźba Chrystus w Ogrójcu

• ok. 1390-1400
• z kościoła św. Janów, ob. Muzeum Zamkowe w Malborku

Gotycka figura kamienna Chrystusa w Ogrójcu pochodzi najprawdopodobniej z kościoła św. Janów w Toruniu, chociaż do niedawna uważana była za wyposażenie kościoła św. Jana w Malborku.
Obok Pięknej Madonny Toruńskiej jest to jeden z najlepszych przykładów najwyższej europejskiej klasy dzieł rzeźbiarskich znajdujących się w dawnym Toruniu. Figura wykonana w tzw. stylu pięknym, wyróżnia się idealną formą przedstawienia detali rysów twarzy, układu włosów, fałd szaty itp.
Dziś jest najcenniejszym zabytkiem kolekcji sakralnej Muzeum Zamkowego w Malborku.
     
 

Rzeźba Chrystus w Ogrójcu

• ok. 1410-1415
• z kościoła św. Jakuba, ob. Muzeum Diecezjalne

Ta drewniana rzeźba z lat ok. 1410-1415 pochodzi z kościoła św. Jakuba, uznawana jest za replikę większej, wapiennej figury pochodzącej najprawdopodobniej z kościoła św. Janów (patrz wyżej).
Dzieło to odbiega jakością artystyczną od swojego pierwowzoru, pomimo oddania precyzyjnie szczegółów anatomicznych.
     
 

Polichromia Modlitwa w Ogrójcu i  Niesienie krzyża

• XV w.
• nawa południowa kościoła Mariackiego

Średniowieczne malowidło ścienne zostało odsłonięte w 2008 r. w związku z renowacją renesansowego epitafium Neisserów. Przedstawia w prostym ujęciu scenę modlitwy Chrystusa w Ogrójcu oraz scenę Niesienia krzyża.
     
 

Figura Chrystusa w Grobie

• koniec XIV w.
• nawa północna kościoła Mariackiego
 
Gotycka figura Chrystus w Grobie, z ok. 1400 r. jest dziełem wysokiej klasy artystycznej, pochodzi z franciszkańskiego kościoła Mariackiego na Starym Mieście w Toruniu. Jej długość wynosi 2,54 m i tym samym jest to jedyna tej wielkości taka rzeźba na terenie Polski i jedna z największych na świecie.
Dzieło powstało najprawodpodobniej w jednym z toruńskich warsztatów, ale wykazuje wiele cech i wpływów plastyki norymberskiej, uszlachetnionej w duchu tzw. stylu miękkiego (gotyku międzynarodowego) z ok. 1400 r.
Czytaj dalej tutaj.
 
Arkadiusz Skonieczny
data publikacji: 09-03-2008
 
drukuj  poleć artykuł
Ostatnia modyfikacja 09-04-2020 18:45
Booking.com

Twoja wycieczka

W Twojej wycieczce znajdują się miejsca:

    Sonda

    Które miejsca w okolicy planujesz odwiedzić będąc w Toruniu (max 3):