Toruń TOP

Największe atrakcje turystyczne Torunia i okolicy

Jesteś w: Strona główna » Atrakcje turystyczne Torunia » Zabytki Torunia » Kamienice mieszczańskie i patrycjuszowskie » Toruńskie kamienice gotyckie

Toruńskie kamienice gotyckie

Największa liczba kamienic gotyckich wśród miast polskich znajduje się w Toruniu. Jest tu około 300 kamienic o zachowanym czytelnym układzie średniowiecznym, mających mniej lub bardziej widoczne elementy gotyckiej architektury i mających w sobie przynajmniej zachowane beczkowo sklepione gotyckie piwnice.

W kolejnych stuleciach i okresach historycznych kamienice gotyckie były przebudowywane, z nadaniem im aktualnych form architektonicznych. Jednak nadal w swoim zasadniczym zrębie i układzie wnętrza były to te same kamienice gotyckie, posiadające teraz renesansową, manierystyczną bądź barokową fasadę i odpowiednie wyposażenie wnętrz.

Pierwsze ceglane kamienice gotyckie zaczęto stawiać w Starym Mieście Toruniu od 2. poł XIII w., a już w XIV w. zabudowa murowana była powszechna (wcześniej domy były drewniane lub szachulcowe). Najprostszy i najwcześniejszy typ domu przetrwał w Toruniu m.in. przy ul. Szerokiej 40, 48 (zbudowane na planie 4,3 x 4,3 m). Do najstarszych kamienic, pochodzących z 2. poł. XIII w. należą: Rynek Staromiejski 20, Rynek Staromiejski 17, ul. Żeglarska 5.

Typowymi elementami toruńskich kamienic średniowiecznych były: w trakcie przednim parteru niezwykle funkcjonalna tzw. wysoka (wielka) sień (sięgająca dwóch kondygnacji) z charakterystycznymi jej częściami, izby tylnego traktu (każdego piętra), kantorek kupiecki, magazynowe wyższe piętra.
W XV w. w wysokich sieniach powszechnie dobudowywano nadwieszane galerie i izdebki (w rodzaju antresoli), które funkcjonowały aż do XIX w., kiedy kamienice mieszczańskie zaczęto destrukcyjnie przekształcać w czynszowe, wielorodzinne.

Kamienice średniowieczne łączyły w Toruniu funkcje domu mieszkalnego i spichrza (czyli charakterystycznego dla miast hanzeatyckich typu kamienicy kupieckiej tzw. domu-składu; o spichrzach toruńskich tutaj): pomieszczenia magazynowe znajdowały się na wyższych kondygnacjach. Jest to charakterystyczna cecha kamienic typu północnoeuropejskiego, wystepująca w miastach pobrzeży morskich obszaru od Flandrii po Rygę.

Izba na parterze w trakcie tylnym pełniła funkcje reprezentacyjne - przyjmowano tu godnych i znamienitych gości. W posadzkach takich izb w wielu kamienicach znajdowały się wyloty pieców typu hypocaustum, zlokalizowanych w piwnicach; były to więc pomieszczenia ogrzewane, dodatkowo bogato zdobione malowidłami ściennymi, stropowymi.

Podobną funkcję miały izby na 1. piętrze w trakcie tylnym.

Przed frontami takich kamienic znajdowały się szyje piwniczne i przedproża, których rozmiary od drugiej połowy XIV wieku nie mogły przekraczać 2,2 m szerokości i 78,5 cm wysokości; nad oknami parteru często zawieszony był daszek.

Fasady toruńskich kamienic gotyckich były szczytowe w formie schodkowej. Były ceglane, bardzo ozdobne, urozmaicone profilowanymi wnękami, służkami, blendami, wypełnionymi malarską ornamentyką w typowych gotyckich motywach ostrołuków, trójlistnych koniczyn, rybich pęcherzy, maswerków itp. oraz kolorach polichromii (najczęściej czerwonych, białych, czarnych) i glazurowanych cegieł (zielonych, czerwonych). Dzięki temu ulice średniowiecznego Torunia były barwne. Koloryt uzupełniony był charakterystycznymi przedprożami.

Średniowieczne kamienice Nowego Miasta Torunia, w porównaniu ze staromiejskimi, były znacznie skromniejsze i reprezentowały typ niewielkiej kamienicy rzemieślniczej, zazwyczaj jednopiętrowej, wąskiej, szczytowej. Wskutek kilkakrotnych pożarów Nowego Miasta, zwłaszcza w 1455 roku, zachowała się niezwykle mała ilość obiektów. Gotyckie i późnogotyckie, ceglane o fasadach zdobionych podobnie jak staromiejskie, pochodzą przeważnie z drugiej połowy XV wieku i początku XVI wieku, ale wszystkie zostały później w mniejszym lub większym stopniu przebudowane. Najliczniej na Nowym Mieście występują kamienice przebudowane w XIX wieku, z fasadami klasycystycznymi.

♦ O typowych cechach toruńskich kamienic czytaj tutaj.
♦ Więcej o architekturze gotyckiej tutaj.

Gotyckie kamienice przy ul. Kopernika / Ducha Św. na Starym Mieście.

Gotycki fragment fasady kamienicy przy ul. Łaziennej 22 na Starym Mieście.

Średniowieczny piec typu hypocaustum w piwnicy kamienicy przy ul. Szczytnej 15 na Starym Mieście. Piece takie były często stosowane w średniowiecznych kamienicach toruńskich, otworami, którymi płynęło z niego gorące powietrze, ogrzewano pomieszczenia parteru.