Toruń TOP

Największe atrakcje turystyczne Torunia i okolicy

Jesteś w: Strona główna » Hity Torunia (Toruń Top | Musisz zobaczyć) » Pałac Fengerów

Pałac Fengerów

Zwiedzanie, informacje

Budynek nie jest udostępniony do zwiedzania wewnątrz.

Stare Miasto, ul. Mostowa 14

Dziś pałac ma fasadę pozbawioną dawnych barokowych ozdób, skromną i uproszczoną w wyniku niszczącej "renowacji" przed 1914 r. Wcześniej, w 1835 r. destrukcyjnie przekształcono też wnętrza, tworząc kamienicę czynszową wielomieszkaniową.

Jest to budynek 3-piętrowy, pierwotnie dwie górne kondygnacje były magazynowe; kalenicowy z dwiema oficynami i budynkiem tylnym - 4-kondygnacyjnym spichrzem od strony ul. Podmurnej, otaczającymi prostokątny obszerny dziedziniec ze studnią.

Budynek powstał po 1742 r. (być może w latach 1746-49) w charakterystycznym dla ówczesnego patrycjatu toruńskiego typie miejskiego pałacu magnackiego (>>>), w wyniku przekształcenia wcześniejszej obszernej kamienicy. Projektantem był mieszkający w Toruniu Włoch, Giovanni Battista Cocchi.

Obok Pałacu Meissnera była to druga tak okazała barokowa rezydencja mieszczańska w Toruniu połowy XVIII w., jednak ustępująca mu bogactwem dekoracji architektonicznej.

W 1792 roku urodził się tu hrabia Fryderyk Skarbek, wnuk Jakuba Fengera, a w 1825 roku przebywał tu Fryderyk Chopin, kiedy spędzał wakacje w niedalekiej Szafarni.

Obok Pałacu przebiega najwęższy odcinek ul. Ciasnej z malowniczymi łukami rozporowymi i widokiem na bramę dawnego przedzamcza zamku krzyżackiego.

Inne pałace toruńskie tutaj

O dawnym wyglądzie pałacu Fengerów tutaj

W XIV w. w miejscu późniejszego Pałacu Fengerów stały dwie oddzielne kamienice gotyckie w typie domu-spichrza (>>>), z których południowa w 1394 r. należała do niejakiego Henricusa Ronaw, a północna w 1398 r. do kupca Petera Bollanda. Ok. 1460 r. obie znalazły się w posiadaniu Joachima Czirenberga, jednak dopiero w 1510 r. kolejny właściciel, Apolonia Kober (wdowa po Nicolasie, kupcu i rajcy staromiejskim) scaliła kamienice. Dziś śladami gotyckimi są: ściana tylna (wschodnia) piwnicy na fundamencie kamiennym, ściana południowa (od ul. Ciasnej) i ściana północna.

Na pocz. XVII w. właścicielami domu byli Rüdigerowie - jedna z wybitniejszych rodzin patrycjuszowskich renesansowego Torunia (burmistrz Jacob Rudiger, zm. 1609 r., kupiec i rajca Michel, zm. 1619 r.). Z ich okresu pochodzi do dziś zachowana zabudowa tylnej części działki - podwórza: ok. 1607 r. wznieśli okazały, 4-kondygnacyjny spichrz (od ul. Podmurnej), którego otynkowane ściany pokryte zostały imitacją boniowania (zachowane szczątki) oraz boczne oficyny. Miały one funkcje mieszkalne, były połączone wewnątrz z budynkiem frontowym, a ich izby były modnie dekorowane (zachowany strop w oficynie północnej z polichromią w formie wici roślinnych na jasnym tle).

Od 1743 r. właścicielem posesji był bogaty kupiec i bankier Johann Fenger (następnie wdowa po nim i syn Jacob), który przekształcił budynek w reprezentacyjny pałac miejski o bogato zdobionej fasadzie, z głównym wejściem na jej osi. Parter i 1. piętro miały funkcje mieszkalne i reprezentacyjne, dwie wyższe kondygnacje - magazynowe. Pałac miał bogato zdobioną 7-osiową fasadę z jednoosiowym ryzalitem pośrodku, w którego dolnej części znajdowały się reprezentacyjne drzwi poprzedzone przedprożem z kutą ozdobnie balustradą. Nad drzwiami umieszczpny był napis "ANNO / SOLI DEO GLORIA / 1742" w tłumaczeniu "Tylko Bogu chwała". Jest to odniesienie do ideologii protestanckiej (luterańskiej), która odrzuca katolicki kult świętych (Fengerowie, podobnie jak XVIII-wieczny Toruń bylu wyznania protestanckiego).

Zwieńczenie ryzalitu stanowił półokrągły ozdobny szczyt z kartuszem herbowym pośrodku naczółka oraz figura alegoryczna.

Bogaty wystrój zewnętrzny, jak i wewnętrzny rezydencji Fengerów - przedstawicieli patrycjatu toruńskiego - świadczył o ich zamożności i pozycji w społeczności Torunia. Pałac był też ośrodkiem życia towarzyskiego. Wystrój wnętrza znany jest z opisu z 1833 r., który wymienia m.in.: ozdobne piece kaflowe oraz kominki, drzwi ozdobnione słynną w całej Rzeczypospolitej intarsją toruńską, belkowe stropy pokrywała wielobarwna polichromia w postaci taśm wstęgowo-cęgowych, liści akantu i kamfor z owocami i kwiatami; ściany sieni pokrywały malowidła w postaci wici roślinnych, a w pomieszczeniach mieszkalnych ściany pokrywały też tkaniny z dekoracją kwietną lub scenami rodzajowymi. W wyniku destrukcyjnej przebudowy pałacu na kamienicę czynszową wielomieszkaniowo nie zachowało się do dziś wiele ze wspaniałego oryginalnego wystroju.

Kolejny właściciel, od 1750 r., syn Johanna - Jacob Fenger, również należał do najbogatszych torunian, trudniąc się działalnością bankową oraz handlem zbożem i wełną. Na Sejmie Czteroletnim (1788-1792) otrzymał tytuł szlachecki, a swoją jedyną córkę Ludwikę - za wstawiennictwem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego - wydał za Kacpra Skarbka z kujawskiego rodu szlacheckiego. Otrzymując nobilitację jednocześnie decydował się na spłatę niemałych długów zięcia. Małżeństwo nie było szczęśliwe, skończyło się rozwodem, bo Kacper Skarbek prowadził hulaszcze życie, na które nie wystarczyło majątku, który Ludwika wniosła wianem; wtedy sam Kacper uciekł przed wierzycielami za granicę. W 1798 r. Ludwika odziedziczyła pałac Fengerów, zakupiła również majątek w Żelazowej Woli. Przeniosła się tam wraz piątką nieletnich dzieci, w tym z Fryderykiem urodzonym w Toruniu w 1792 r. Do pomocy w prowadzeniu domu przyjęła Justynę Krzyżanowską (córkę administratora dawnych dóbr Skarbków w Izbicy Kujawskiej), a w 1802 r. do wychowania i kształcenia dzieci zatrudniła francuskiego guwernera, Mikołaja Chopina (Mikołaj Chopin i Justyna Krzyżanowska zostali małżeństwem w 1806 r.). On to ukształtował późniejszą pozycję naukową i potencjał intelektualny Fryderyka Skarbka. W 1810 r. Fryderyk Skarbek został ojcem chrzestnym późniejszego wielkiego pianisty, Fryderyka Chopina, któremu imię nadano na cześć chrzestnego.

W 1818 r. pałac odziedziczył syn Ludwiki, Fryderyk Skarbek oraz w tymże roku odkupił od matki Żelazową Wolę i pobliskie Orły.

W 1833 r. właścicielem dawnego pałacu Fengerów został kupiec Friedrich Wilhelm Beuth; wtedy kończy się doniosła epoka pałacu: nowy właściciel dokonał destrukcyjnych zmian przekształacając budynek w mieszkania czynszowe, a na parterze tworząc 2 lokale handlowe z własnymi wejściami od ulicy. W 1878 r. kolejny właściciel, Rosalia Gliksman w oficynie północnej urządziła destylatornię wódki i win.

W 1937 nowy właściciel, profesor gimnazjum Stanisław Jan Szyc dobudował balkon na osi fasady na 1. piętrze. Do 2007 r. budynek dawnego pałacu pozostawał w rękach rodziny Szyc, podczas gdy tylny spichrz od 1975 r. do 2005 r. należał do Zrzeszenia Właścicieli i Zarządców Nieruchomości.

Dodaj do Twojej wycieczki