Synagoga

• nie istnieje
• istniała w latach 1847-1939
• zburzona przez Niemców na początku II wojny światowej

• lokalizacja: Stare Miasto, ul. Szczytna 10/12

Czytaj też:

• Cmentarz żydowski na Przedmieściu Jakubskim

• Hirsch Zwi Kalischer

Toruń nigdy nie był miastem, w którym mniejszość żydowska była znaczna. Już na początku istnienia miasta osiedlaniu się Żydom zabraniali Krzyżacy, a później - w czasach nowożytnych (przedrozbiorowych) - toruńska Rada miejska.

Świątynia żydowska została wybudowana w Toruniu w zupełnie inym położeniu prawnym i politycznym Torunia: w czasach rozbioru, w 1847 roku i zlokalizowana na tyłach kamienic przy ul. Szczytnej 10/12 na Starym Mieście, zakupionych w 1843 r. przez gminę żydowską.

Stało się to możliwe dopiero po zrównaniu praw obywateli żydowskich z resztą poddannych monarchii pruskiej. Wtedy to liczba Żydów toruńskich wzrosła do około 800 osób.

Zespół budynków gminy żydowskiej istniał tu do października 1939 roku, kiedy to gestapo zlikwidowało "problem żydowski" w Toruniu. Gruz pochodzący z rozbiórki żydowskiej synagogi przekazano osiadłym w okolicach miasta bauerom.

Jak wyglądała synagoga można dowiedzieć się z kilku zachowanych archiwalnych rysunków. Był to jednopiętrowy, klasycystyczny, pięcioosiowy gmach o trzech wejściach. Ozdobę elewacji stanowiły m.in. portal z toskańskimi kolumnami, wspierającymi architraw.

Wnętrze składało się z sieni oraz dużej sali, okalanej galerią, która podparta była rzędem 10 kolumn. Część galeryjki przeznaczono na babiniec, oddzielony od pozostałej części ozdobnymi kratami. Wsch. ścianę parteru, pozbawioną galerii, wypełniała Arka Przymierza czyli szafa ołtarzowa z Torą.

 

Budynek synagogi znajdował się w podwórzu dwóch barokowych kamienic stojących przy ulicy. Kamienice zaadaptowane były na szkołę elementarną i religijną oraz kuchnię koszerną. Synagoga nie doczekała się planowanej rozbudowy.
Pamiątką istnienia bożnicy jest tablica na elewacji kamienicy wybudowanej po II wojnie światowej przy ul. Szczytnej 10/12.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dwie barokowe kamienice ul. Szczytna 10, 12 na Starym Mieście, w 1843 r. zostały zakupione przez gminę żydowską.

 

Fasada synagogi po przebudowie, 1885 r.