Toruń TOP

Największe atrakcje turystyczne Torunia i okolicy

Jesteś w: Strona główna » Atrakcje turystyczne Województwa Kujawsko-Pomorskiego » Regiony i Miasta » Kujawy » Bydgoszcz » Zabytki i atrakcje Bydgoszczy

Zabytki i atrakcje Bydgoszczy

Nabrzeże nad Brdą, tzw. Stary Port. Na pierwszym planie Trzy Gracje (1989), w tle neorenesansowy tzw. pałacyk Lloyda z końca XIX w. - dawna siedziba przedsiębiorstw żeglugowych, obok dwa nowoczesne budynki (1998) nawiązujące formą do spichrzy, za nimi wyłania się wieża neogotyckiego kościoła św. Andrzeja Boboli z pocz. XX w.

Zobacz też:

• Zwiedzanie Bydgoszczy z przewodnikiem

Pomimo, że w żadnej naukowej klasyfikacji ośrodków turystycznych Bydgoszcz, nie posiadając wyjątkowych obiektów, nie występuje jako miasto szczególnie atrakcyjne, to znaleźć można tu kilka zabytków, które pod względem artystycznynm i historycznym mają znaczenie, jednak w skali nie większej niż lokalna.
Nieliczne zabytki Bydgoszczy zgrupowane są w rejonie Brdy i Starego Miasta. Jest to najstarsza, średniowieczna część Bydgoszczy. Natomiast na północ od niej zlokalizowane jest Śródmieście - dzielnica rozbudowywana w czasach pruskich (XIX w.), gdzie znajdują się przykłady ciekawej architektury secesyjnej i eklektycznej.
Miasto nie posiada zabytków architektury o wysokich wartościach historycznych i artystycznych, a wartość ich może być unikatowa jedynie w skali lokalnej, a wynika to z niewielkiego znaczenia miasta w historii i dziejach architektury oraz przeciętnego jego charakteru na przestrzeni wieków.

Widok od strony północnej Obraz Matki Boskiej Pięknej Miłości		Katedra św. Marcina i św. Mikołaja Ul. Farna 2 Ranga zabytku: Najstarszym obiektem zabytkowym Bydgoszczy jest kościół farny (parafialny), od 2004 r. katedra pw. św. Marcina i Mikołaja, zbudowany latach 1466-1502 w stylu późnogotyckim, na miejscu kościoła drewnianego z czasów lokacji miasta (ok. 1346 r.). Fundatorem kościoła był Jan Kościelecki, wojewoda inowrocławski, starosta bydgoski (1457-1475) i malborski. Za najciekawszy element architektoniczny uchodzi 6-kondygnacjowy szczyt zachodni kościoła. Kościół nie posiada wieży, a jedynie sygnaturkę barokową z latarnią. Kościół niewielki, trójnawowy, trójprzesłowy w formie halowej. Po kolegiacie w Koronowie jest to najcenniejszy zabytek powiatu bydgoskiego. W XVI i 1. poł. XVII w. dobudowano 4 boczne kaplice grobowe fundowane przez mieszczan bydgoskich, później pełniące funkcje kaplic cechowych. W XVIII w. wraz z upadkiem i wyludnianiem się miasta świątynia ubożała i niszczała, a na pocz. XIX w. (wojny napoleońskie) urządzono tu magazyny i składy. Popadający w ruinę kościół odnowiono w latach 1819-1830, a 3 boczne kaplice nie nadające się do naprawy rozebrano. Wówczas był to jedyny czynny kościół w Bydgoszczy. Wewnątrz m.in. ołtarz główny z późnogotyckim (ok. 1513 r.) obrazem wotywnym Matki Bożej Pięknej Miłości z Dzieciątkiem Jezus, trzymającej różę w dłoni (koronowany w 1966 r.). Obraz, wokół którego później urósł kult maryjny, został ufundowany dla nieistniejącego już kościoła klasztornego karmelitów, rozebranego w 1822 r. (po jego rozbiórce wiele elementów wyposażenia trafiło do kościoła farnego); powstał najprawdopodobniej w warsztacie poznańskim malarza Stanisława Skórki z Krakowa. Jest to najcenniejsze dzieło malarskie w Bydgoszczy. Na płd. ścianie prezbiterium barokowa płyta nagrobna burmistrza Wojciecha Łochowskiego z poł. XVII w., autora ówczesnej kroniki miasta. Sklepienie gwiaździste w nawach, sieciowe w prezbiterium. Wnętrze polichromowane w 1925 r. Wyposażenie wnętrza barokowe i rokokowe z XVIII w. Przy kościele, od strony północnej, od 2. poł. XVIII w. stoi figura św. Jana Nepomucena.

		kościół pobernardyński Matki Boskiej Królowej Pokoju Ul. Bernardyńska 2 Obecnie garnizonowy; późnogotycki z poł. XVI w. z domieszkami renesansu i baroku, przebudowany w stylu neogotyckim w 2. poł. XIX w. Kościół zbudowany dla bernardynów sprowadzonych do Bydgoszczy z inicjatywy króla Kazimierza Jagiellończyka po 1480 r. Drewniany kościół spłonął w 1545 r., po czym na jego miejscu zbudowano kościół obecny. W 1829 r. sekularyzowano bernardynów, a kościół zamknięto. W latach 1830-1833 służył protestantom, później jako magazyn. Od 1860 r. garnizonowy. Kościół w latach 1864-1866 był regotyzowany: dobudowano kruchtę, szczyt neogotycki ze sterczynami i przekształcono wieżyczkę schodową na wieżę przy fasadzie zachodniej. Kościół powstał poza obszarem miasta lokacyjnego - na dawnym Przedmieściu Kujawskim, nieopodal drogi do Torunia.

		kościół Wniebowzięcia NMP, dawniej klarysek Ul. Gdańska 2 Ranga zabytku: Kościół zbudowano na miejscu dawnej drewnianej kaplicy szpitalnej pw. Ducha Św. (z 1448 r.) na przełomie XVI i XVII w. w formie późnogotyckiej z elementami architektury renesansowej i manierystycznej z czasów rozbudowy w latach 1615-1645. Od 1615 r. jako kościół klasztorny klarysek, od 1835 r. jako magazyn, później mieścił zakład oczyszczania miasta, remizę strażacką. Od 1920 r. ponownie służy celom kultowym. Wewnątrz na uwagę zasługuje alabastrowa renesansowa płaskorzeźba Ukrzyżowania z 1595 r., pochodząca z dobrego warsztatu z Gdańska lub z Torunia, będąca fragmentem epitafium nieznanego bliżej Stanisława Modżewskiego. Od północy do kościoła przylega fragment dawnych zabudowań klasztornych, obecnie mieszczących Muzeum Okręgowe.

		Mury obronne ul. Pod Blankami Zachowały się niewielkie fragmenty. Mury obronne zaczęto budować dopiero w 2. poł. XV w. Był to jedynie mur pojedynczy. Powstał tylko od południowej strony miasta, od wschodu sprzężony był z zamkiem i jego fortyfikacjami. Od strony północnej i zachodniej mury nie powstały, a jedynie na północy Brama Gdańska (Pomorska) strzegła wjazdu do miasta od strony mostu na Brdzie. Dwie pozostałe bramy: Toruńska (Kujawska) i Poznańska usytuowane były w linii murów. Najstarsza z nich była brama Kujawska, powstała przed 1523 r. Mury zostały poważnie zniszczone w czasie potopu szwedzkiego w poł. XVII w., później także, zwłaszcza w czasie wojny północnej na pocz. XVIII w. Ostatecznie zostały rozebrane w 1. poł. XIX w.

"Wenecja bydgoska" i kładka łącząca ją z Wyspą Młyńską.		Wyspa Młyńska i "Wenecja Bydgoska" Ranga obiektu: Ze względów krajobrazowych przewodniki turystyczne polecają też tzw. Wenecję Bydgoską sąsiadującą od zachodu ze Starym Miastem. Jest to zespół architektoniczny tylnych części kamienic i ich oficyn z XIX w., przylegający do odnogi Brdy - Młynówki. Natomiast na Wyspie Młyńskiej, leżącej pomiędzy Młynówką i Brdą, znajdują się m.in. zabytkowe spichrze głównie z XIX w. oraz jeden, tzw. Spichrz Biały z ok. 1780 r., w którym znajduje się archeologiczna ekspozycja muzealna (>>>), w drugim dot. mennicy bydgoskiej. Ponadto budynki mieszczące dawniej mieszkania dla pracowników młynów oraz budynek administracyjny. W jednym z nich, tzw. domu Leona Wyczółkowskiego (nazwa błędna, bo artysta nie miał z nim nic do czynienia) urządzono ekspozycje dot. twórczości tego malarza.

		Dawne kolegium jezuickie ul. Jezuicka 1 Obecnie Urząd Miasta. Budynek ten stanowi część dawnego kompleksu obiektów jezuickich: szkoły, klasztoru i kościoła. Kościół przy Starym Rynku i przylegający doń klasztor został rozebrany przez Niemców w 1940 r. Dawne kolegium jezuickie, zwrócone frontem od ul. Jezuickiej, z odsłoniętą dziś - na skutek wyburzenia całej zachodniej pierzei rynku wraz z kościołem - fasadą tylną, zbudowane zostało w poł. XVII w., rozbudowane w 1697 r. Po kasacie jezuitów w 1773 r. przez władze pruskie, mieściła się tu szkoła. Budynek był kilkakrotnie przebudowywany, a obecne fasady klasycystyczne pochodzą z 1879 r. - wówczas budynek został wykupiony przez miasto, odkąd stanowi siedzibę jego władz.

		Dawna Deputacja Kameralna Stary Rynek 24 Obecnie Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna. Budynek zbudowany w latach 1774-1778 w stylu barokowo-klasycystycznym przez władze pruskie po włączeniu miasta w ramach I rozbioru Polski (1772 r.) do Królestwa Prus na siedzibę urzędu Deputacji Kameralnej. Później, aż do 1905 r. mieścił się tu Królewski Zachodniopruski Sąd Nadworny, a od 1908 r. siedzibę ma biblioteka. Gromadzi ona m.in. starodruki po bydgoskim zakonie bernardynów. Przed gmachem studzienka z rzeźbą dzieci bawiących się z gęsią, ufundowana w 1909 r. przez rodzinę Kupffenderów z okazji 100. lecia będącej w ich rękach Apteki Pod Złotym Orłem (Stary Rynek 1).

W okolicy spichrzów umieszczono w 2004 r. na linach balansującą nad wodą figurę Przechodzącego przez rzekę.		Trzy spichrze nad Brdą ul. Grodzka 7, 9, 11 Spichrze o konstrukcji ryglowej do magazynowania zboża. Stanowią dziś jeden z charakterystycznych elementów panoramy Bydgoszczy. Najstarszy z nich - najniższy, tzw. holenderski, o zaokrąglonym dachu dwuspadowym - pochodzi z ok. 1793 r. Pozostałe pochodzą z 1. poł. XIX w. Obecnie mieszczą ekspozycje Muzeum Okręgowego. Spichrze te są jednymi z wielu, jakie w Bydgoszczy powstały w okresie zaboru pruskiego i związane były ze wzmożonym spławem zboża przez nowozbudowany Kanał Bydgoski. Powstał on w 1774 r. z inicjatywy władz pruskich tuż po I rozbiorze Polski w 1772 r. i łączy system rzeczny Wisły z systemem Odry. Kanał miał być dogodną drogą dostarczania dużych ilości zboża przez Szczecin na zachód z pominięciem kupców Torunia i Gdańska - miast pozostałych po I rozbiorze jeszcze w granicach Rzeczypospolitej. Przez to inwestycja ta była jednym ze sposobów planowej polityki z okresu między I a II rozbiorem doprowadzania tych dwóch ważnych i dużych miast do upadku gospodarczego i tym wymuszenia "dobrowolnego" ich przejścia pod panowanie pruskie, o co usilnie król pruski zabiegał już wcześniej, a co dopiero zostało zrealizowane po II rozbiorze w 1795 r. Państwo pruskie realizowało więc ekspansjonistyczną politykę wschodnią. Więcej o tym tutaj.

Fragment wału obronnego otaczającego bydgoski kompleks grodowy. Elementy drewniane pozyskano w czasie badań archeologicznych w 2007 r. w miejscu, gdzie w XIV w. zbudowano zamek zlokalizowany na terenie dawnego grodziska. Ekspozycja w muzeum.		Makieta dawnego zamku Ul. Grodzka / Przy Zamczysku Zamek bydgoski został zbudowany z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego w latach ok. 1343-1360, w miejscu grodu położonego na wyspie po południowej stronie Brdy, w okolicach ob. ulic Grodzka / Przy Zamczysku / plac Kościeleckich. Był to jeden z wielu zamków powstałych za czasów tego króla, który "...zostawił Polskę murowaną". Powstał po pokoju kaliskim w 1343 r., na mocy którego Krzyżacy m.in. zwrócili Polsce część Kujaw i Ziemię Dobrzyńską. Zamek był siedzibą starostów bydgoskich - przedstawicieli króla władających miastem i starostwem. Jednocześnie zamek ten miał służyć jako strażnica i warownia obronna przy północnej granicy Królestwa Polskiego z państwem krzyżackim. W czasie wielkiej wojny polsko-krzyżackiej (1409-1411) zamek i miasto było zajęte w 1409 r. przez Krzyżaków, po tym jak bydgoszczanie na własną rękę atakowali płynące Wisłą statki toruńskie. Po zakończeniu wojny 13-letniej (1454-1466) i II pokoju toruńskim zamek stracił militarne znaczenie. W 1441 r. wraz z całym bydgoskim starostwem został przekazany pod zastaw pokaźnego długu, zaciągniętego przez króla Władysława Warneńczyka. Kolejni starostowie - wierzyciele króla nie wykazywali się dbałością o zamek, który przechodząc z rąk do rąk nie był ani remontowany, ani tym bardziej modernizowany. W ruinę zamek popadł w czasie potopu szwedzkiego w 1656 r. wysadzony w powietrze. W 1773 r., po włączeniu w ramach I rozbioru Polski do Królestwa Prus resztki zamku rozebrano, ostatecznie w końcu XIX w., kiedy też zasypano pozostałości fos, na miejscu których w 1903 r. zbudowano obecny neogotycki kościół św. Andrzeja Boboli. W swojej bryle zamek podobny był do standardowych zamków krzyżackich: rozplanowany na rzucie kwadratu o wymiarach ok. 50 x 40 m, posiadał 4 skrzydła oraz 3 wieże.

Jedna ze śluż na Starym Kanale Bydgoskim		Stary Kanał Bydgoski Ranga zabytku: Oddany do użytku w 1775 r. odcinek dziś nazywany "starym kanałem" stał się nieczynny po 1915 r. kiedy to przekopano tzw. nowy kanał - krótszy odcinek łączący się z Brdą. Kanał Bydgoski został zbudowany w 1774 r. z inicjatywy władz pruskich tuż po I rozbiorze Polski w 1772 r. i łączy system rzeczny Wisły z systemem Odry. Przy budowie wykorzystano istniejące wody podmokłego i bagnistego terenu. Na odcinku 27 km łączy Brdę w Bydgoszczy z Notecią pod Nakłem. Kanał miał być dogodną drogą dostarczania dużych ilości zboża przez Szczecin na zachód z pominięciem kupców Torunia i Gdańska - miast pozostałych po I rozbiorze jeszcze w granicach Rzeczypospolitej. Przez to inwestycja ta była jednym ze sposobów planowej polityki z okresu między I a II rozbiorem doprowadzania tych dwóch ważnych i dużych miast do upadku gospodarczego i tym wymuszenia "dobrowolnego" ich przejścia pod panowanie pruskie, o co usilnie król pruski zabiegał już wcześniej, a co dopiero zostało zrealizowane po II rozbiorze w 1795 r. (więcej o tym tutaj). Kanał Bydgoski stał się jednym z czynników miastotwórczych Bydgoszczy w okresie zaborów, powodując jej rozwój gospodarczy w oparciu o transport zboża i innych towarów tą drogą.

Hotel Pod Orłem Fontanna Potop, 2012 Dawna willa Blumwego Jedna z ciekawszych kamienic z bogatą dekoracją neorenesansową i neobarokową, ul. Gdańska 63, 1895		Ulica Gdańska i plac Wolności Poza wymienionymi wyżej zabytkami na uwagę zasługuje ciekawa architektura z przełomu XIX i XX w. w postaci secesyjnych, eklektycznych i neostylowych kamienic śródmieścia, budowanego w czasach zaboru pruskiego. Dzięki wsparciu państwowemu Bydgoszcz w 2. poł. XIX i na pocz. XX w. rozwija się intensywnie, w konsekwencji zabudowując okazałymi kamienicami teren na północ od Starego Miasta i Brdy m.in. dla napływającej licznie ludności z głębi Niemiec. W związku z tym silnym ruchem budowlanym przesunął się punkt ciężkości miasta na ten obszar, tj. wzdłuż centralnej ul. Gdańskiej i sąsiednich przecznic. Jednym z budynków zwracających uwagę jest eklektyczny, 5-kondygnacyjny hotel Pod Orłemprzy ul. Gdańskiej 14 z 1896 r., odznaczający się bogatą dekoracją elewacji frontowej m.in. stiukowymi i kamiennymi rzeźbami figuralnymi. Plac Wolności został wytyczony w 1854 r. i od strony południowej graniczy z Parkiem im. Kazimierza Wielkiego, który to stanowi część dawnego XVII-wiecznego ogrodu klasztornego ss. klarysek. Pośrodku placu wznosi się neoromański kościół św. Piotra i Pawła z lat 1872-76 (do 1945 r. ewangelicki) z wyposażeniem wnętrza neobarokowym. Za kościołem rekonstruowana w 2012 r. fontanna Potop z 1904 r. Oryginalna kompozycja figuralna, przetopiona w 1943 r. przez Niemców na cele wojenne, przedstawiała sceny z biblijnego potopu - grupę ludzi i zwierząt ratujących się przed wznoszącą się wodą. Dalej od Starego Miasta, przy ul. Gdańskiej 50 znajduje się neoklasycystyczna willa Wilhelma Blumwego z 1902 r., właściciela fabryki produkującej maszyny do obróbki drewna. Budynek ma formę reprezentacyjną w typie palladiańskim nawiązującym do klasycznego porządku architektury m.in. z portykiem zwieńczonym tympanonem. Na jego szczycie do 1940 r. znajdowała się urna z prochami Carla Blumwego, założyciela fabryki. W okresie międzywojennym mieścił się tu Klub Polski oraz Polski Biały Krzyż, a w czasie II wojny światowej niemiecka paramilitarna organizacja Selbstschutz i siedziba powiatowa NSDAP, gdzie m.in. przeprowadzano brutalne śledztwa i egzekucje Polaków. Od 1945 r. mieści się tutaj rozgłośnia Polskiego Radia, przeniesiona po II wojnie światowe - jak wiele innych instytucji w tym czasie - z Torunia. Więcej o tym tutaj.

		Filharmonia Pomorska Budynek wzniesiony w latach 1954-58 dla miejskiej orkiestry symfonicznej (od 1953 r. Filharmonii Pomorskiej) powstałej w 1946 r. w dużej części z muzyków orkiestry symfonicznej w Toruniu, zlikwidowanej przez władze wojewódzkie oraz z muzyków orkiestry symfonicznej Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia, przeniesionego do Bydgoszczy również z Torunia w 1945 r. Budynek odznacza się dobrą akustyką. Znajdują się w niej 2 sale koncertowe. Filharmonia jest centralnym elementem tzw. dzielnicy muzycznej - obszaru wokół, gdzie koncentrują się instutycje związane z muzyką: Akademia Muzyczna, Zespół Szkół Muzycznych, Teatr Polski oraz Park im. Kochanowskiego, w którym rozlokowano rzeźby 14 światowej sławy kompozytoró i wirtuozów.

Pierzeja południowa Figura halabardnika, Cieszkowskiego 22		Ulica Augusta Cieszkowskiego Położona w północnej części śródmieścia, wschodnia przecznica ul. Gdańskiej, jest jedną z najpiękniejszych i najbardziej stylowych XIX-wiecznych ulic Bydgoszczy (). Została zabudowana w latach 1896-1904 niegdyś luksusowymi i bogato zdobionymi kamienicami w stylu secesji, eklektyzmu z motywami neobaroku, neorenesansu, neogotyku. Formami zdobniczymi są np. maszkarony, hermy, herby, elementy ukrytej symboliki, noszące różne przesłania i alegorie, np. narożna figura halabardnika na kamienicy nr 22, personifikacje Dnia i Nocy (nr 9), symbole Statku-Korabu i Nadchodzącej Nocy (nr 11) i in. Na tej ekskluzywnej wtedy ulicy zamieszkiwali przedstawiciele wyższych warstw społecznych, urzędnicy pruskiej administracji, przedsiębiorcy, oficerowie, lekarze i in. Kamienice północnej pierzei posiadały niegdyś dodatkowo niewielki ogród, oddzielony od ulicy niezachowanymi kutymi ogrodzeniami.