Muzeum Ziemi Chełmińskiej w Chełmnie

 

Pierwsze wzmianki o chęci utworzenia muzeum miejskiego pojawiły  się w 1922 r. Idea ta jednak długo pozostawała w sferze planów. Po II wojnie światowej na nowo odrodziła się myśl utworzenia w Chełmnie muzeum. Jeszcze w tym samym roku zorganizowano pierwszą wystawę archeologiczną „Rozwój społeczeństw pierwotnych”. Wraz z wzrastającą liczbą zabytków archeologicznych dojrzewała myśl utworzenia w Chełmnie stałej placówki muzealnej. W 1964 r. otrzymała ona rangę punktu muzealnego. Ważnym dla tworzenia muzeum był rok 1975. Wówczas Prezydium Miejskiej Rady Narodowej podjęło decyzję o przeznaczeniu w całości Ratusza na cele muzealne. W tym samym roku władze miasta opuściły Ratusz i rozpoczął się długi 7-letni okres remontu, zakończony w 1982 r.
Dnia 31 grudnia 1982 r. decyzją władz miasta w porozumieniu z Ministrem Kultury i Sztuki powołane zostało Muzeum Ziemi Chełmińskiej z siedzibą w Ratuszu i Baszcie Prochowej.  
Otwarcie muzeum wiązało się ściśle z Jubileuszem 750-lecia lokacji miasta. Inauguracja odbyła się 3 czerwca 1983 r. Z tej okazji przygotowano wystawę „Z dziejów Chełmna” natomiast oficjalne otwarcie muzeum nastąpiło 28 grudnia 1983 r.

Dzieje Chełmna
To główna wystawa w muzeum chełmińskim, rozlokowana w pięciu salach Ratusza.
W pierwszym pomieszczeniu prezentowany jest ostatni okres wczesnośredniowieczych dziejów miasta związanych z osadami w Kałudsie i Starogrodzie. Odnajdziemy tu m.in. liczne pamiątki pochodzące z wykopalisk archeologicznych, a także elementy związane z miastem lokacyjnym: kopię przywileju chełmińskiego z 1251 roku, portret Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Hermana von Salza, replikę chorągwi miasta Chełmna z okresu bitwy pod Grunwaldem, a także kopie najważniejszych dla miasta dokumentów z czasów średniowiecza.

Sala druga to reprezentacyjna Sala Sądowa. Prezentowana tu ekspozycja ilustruje dzieje prawa i przywileju chełmińskiego oraz historię herbu Chełmna. Oryginalnymi elementami sali jest jej wyposażenie. Na szczególną uwagę zasługuje Portret Założycieli Chełmna z lat 20 – tych XVIII wieku oraz malowidła Jana Roszkowskiego z roku 1743, które prezentują głównie sceny biblijne, m.in. Sąd Salomona i Sąd nad Zuzanną. Sufit zdobi plafon przedstawiający postać błogosławiącego Chrystusa, który czuwał nad sprawiedliwością  wyroków zapadających w tej sali. Ciekawie prezentują się również: XVIII wieczne intarsjowane drzwi, XVI – wieczna szafa ścienna – skarbiec oraz XVI – wieczna manierystyczna rzeźba ze sztucznego kamienia przedstawiająca Caritas – Miłosierdzie (niewiastę z trojgiem dzieci).

W kolejnej sali, która pełniła dawniej funkcję Sali Tajnych Narad, pokazujemy dzieje tzw. Akademii Chełmińskiej. Ekspozycja prezentuje fotografie, podręcznik i dokumenty związane z dziejami Akademii Chełmińskiej, a także postać Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, wybitnego kompozytora polskiego baroku, który w latach 1692 – 1694 był rektorem tejże szkoły.

 

Czwarta sala to gotycka Izba Letnia, od końca XVI wieku Sala Trzeciego Ordynku. Oryginalnym jej elementem jest drewniany polichromowany strop belkowy z XVI wieku oraz fragment zachowanej posadzki z płytek gotyckich. Ekspozycja prezentuje dzieje miasta od XVI do pocz. XX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje plan wg Rüdigera z II połowy XVIII wieku, przedstawiający średniowieczny układ urbanistyczny miasta. Ponadto szeroko eksponowane są dzieje chełmińskiego rzemiosła. Uwagę zwraca również chełmińskie drukarstwo. Chełmno od połowy XIX wieku było jednym z najważniejszych ośrodków drukarskich na Pomorzu.

Ważnym elementem  dziejów Chełmna XIX wieku było również Gimnazjum Chełmińskie, które założone zostało 3 sierpnia 1837 roku. Szkołę tę ukończyło wielu patriotów, ludzi kultury i nauki, a wśród nich rzesza „filomatów chełmińskich”. Abiturientami Gimnazjum byli m.in. Ludwik Rydygier – światowej sławy chirurg, Kurt Schumacher – polityk niemiecki, twórca SPD czy Stanisław Kujot – znany historyk Pomorza.

Ponadto w Sali Letniej odnajdziemy również dokumenty ilustrujące dzieje Chełmna w czasie powstań narodowych, w okresie odzyskania niepodległości i międzywojennym.

Kolejna sala prezentuje dzieje garnizonu chełmińskiego w okresie międzywojennym oraz czasy II wojny światowej. Po odzyskaniu niepodległości trzon garnizonu stanowił 8 Pułk Strzelców Konnych, 66 Kaszubski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz w latach 1926 – 1936 Korpus Kadetów Nr 2.

Dr Ludwik Rydygier – światowej sławy chirurg polski

Wystawa prezentowana jest w ostatniej sali I piętra Ratusza
Życie i działalność Ludwika Rydygiera ilustrują dokumenty, fotografie, publikacje – prace naukowe oraz sprzęt medyczny, które eksponowane są w gablotach. Ciekawie prezentuje się również kopia portretu Leona Wyczółkowskiego „Ludwik Rydygier wśród asystentów”.

Dr Ludwik Rydygier urodził się w 1850 roku w Dusocinie koło Grudziądza. W 1861 roku rozpoczął naukę w Gimnazjum Chełmińskim, które ukończył w 1869, uzyskując świadectwo dojrzałości. W latach 1869–1878  studiował na Uniwersytecie w Gryfii (Greifswald) i prowadził działalność naukową w Jenie. Następnie powrócił do Chełmna, gdzie założył prywatną klinikę, która była dobrze wyposażona pod względem medycznym i sanitarnym. Ponadto spełniała ona znaczącą rolę w zakresie działalności naukowo – badawczej i dydaktycznej. W tym czasie powstała znaczna część spośród ok. 200 prac naukowych Rydygiera z pozycją „Podręcznik chirurgii szczegółowej” włącznie. Właśnie w klinice chełmińskiej przeprowadził dr Rydygier słynną operację zespolenia żołądka z dwunastnicą w pacjenta z nowotworem (1880). Drugim wielkim sukcesem Rydygiera była udana operacja resekcji żołądka u osoby z chorobą wrzodową, którą przeprowadził w dniu 21 listopada 1881 roku.
W 1887 roku Ludwik Rydygier przeniósł się do Krakowa do Katedry Chirurgii przy Uniwersytecie Jagiellońskim, a później w 1898 roku powierzono mu kierownictwo Katedry Chirurgicznej na Uniwersytecie Lwowskim.