Przedproża
|
Przedproże to przybudówka-taras przed położonym wysoko nad poziomem ulicy wejściem do kamienicy. Pełniło rolę ganku i zajmowało całą szerokość domu, stanowiąc jakby przedłużenie na zewnątrz paradnej wysokiej sieni.
Przedproża stanowiły charakterystyczną cechę kamienic toruńskich. Obok nich istniały zawsze - w wielu przypadkach zachowane do dziś - zejścia z ulicy do piwnicy, obudowane i znane pod nazwą szyi piwnicznych. Przedproże było następstwem innej typowej cechy kamienicy toruńskiej, polegającej na tym, że poziom parteru był wzniesiony (dziś o ok. 1 m, dawniej więcej) nad poziom ulicy. Przedproża występowały znacznie przed fasadę domu zwężając w ten sposób ulicę. Ze względu właśnie na to już w XIV w. ustalono dla przedproży dopuszczalne wymiary. W 1357 r. wydano np. zakaz budowy większych przedproży lub ław przed domami i określono ich maksymalne wymiary na 3,5 łokcia (2,20 m) szerokości i 1,25 łokcia (78,5 cm) wysokości. Wymiary przedproży na węższych ulicach zostały uzależnione od uznania Rady miejskiej. W 1359 r. Rada wydała nakaz wyburzenia wszelkich przybudówek i kramów oraz zakaz budowania nowych. Nakaz ten nie był widocznie respektowany, bo jeszcze w 1653 r. wydaje się podobne zarządzenia, a pewna ilość przedproży przetrwała nawet do XIX w., pomimo akcji burzenia przedproży w 1796 r. Ostatnie z nich zachowały się dziś przy ul. Żeglarskiej; były podobne do tych znanych z ulic Gdańska i Elbląga. Ze względu na opadający znacznie w stronę Wisły teren ul. Żeglarskiej były one wyższe od przedproży w innych częściach miasta.
Ostateczna forma i znaczenie przedproży ustaliły się dopiero z końcem XVI w., a rozwinęły się pod względem zdobniczym w XVII i XVIII w. Około 1600 r. pojawiają się przedproża obramowane wysokimi taflami kamiennymi lub żelazną barierką ze schodami, które zdobią słupy z kulami lub poręcze. Zachowały się w muzeum kule kamienne, które zdobiły niegdyś przedproża oraz lew barokowy z kamienicy przy ul. Żeglarskiej 2, należący do dobrej klasy rzeźby kamiennej toruńskiej z XVIII w.
Przedproża toruńskie, wg XVIII-wiecznego opisu miały ławy i tutaj w cieniu drzew koncentrowało się życie mieszkańców jako miejsce zabaw dla dzieci czy posiłku i wypoczynku wieczornego starszych, często w gronie przyjaciół przybyłych w odwiedziny. Był to więc rodzaj salonu letniego i jako taki otrzymywał często ozdobną oprawę w postaci przedpiersia z kamiennych płyt lub krat. Nieznany autor artykułu "O obecnym stanie miasta Torunia" pisze w 1786 r.: większa część domów miasta jest zbudowana w stylu gotyckim i bardzo wiele z nich ma przed drzwiami tzw. przedproża, tak że trzeba przejść kilka stopni zanim wejdzie się do domu.
Jeszcze na pocz. XIX w. np. dom Eskenów posiadał wielkie kamienne przedproże, kryte dachem wspartym na ozdobnych słupach. Podobne miały kamienice w górnym odcinku ul. Żeglarskiej. Zachowały się również wzmianki o innych przedprożach, np. przy Rynku Staromiejskim 20 z postacią Fortuny na kuli czy też na Nowym Mieście przy dawnej ul. Sadlarskiej 11 (ob. Królowej Jadwigi) z drewnianym lwem na słupie. XIX-wieczny historyk Karl Praetorius opisując miasto podaje informacje, że np. na ul. Żeglarskiej znajdowało się kilkanaście przedproży, kilka innych wymienia na ul. Rabiańskiej, Mostowej, Łaziennej, Szczytnej, jedno przy ul. Ducha Św i Piekarach, dużo przy ul. Chełmińskiej. Najprawdopodobniej były to struktury renesansowe.
|
Przedproże Pałacu Dąmbskich, ul. Żeglarska
Figura lwa (XVIII w.) z dawnego przedproża kamienicy ul. Żeglarska 2
  |
Oprac. Arkadiusz Skonieczny
Data publikacji: 11-10-2009
bright spa,
2024-02-16 13:45:58
Lipika massage is a series https://www.brightespa.com/ are designed to improve flexibility and strength. They also help with balance and coordination. Each asana offers specific benefits to the mind and body.
Dodaj swój komentarz:
Ostatnia modyfikacja 26-03-2020 19:26
