en
POLECAMYDotknij Gotyku w Toruniu
POLECAMYZrób samodzielnie pierniki
POLECAMYZWIEDŹ TORUŃ Z KUFLEM PIWA!
POLECAMYPOZNAJ WIELKĄ TWIERDZĘ TORUŃ

Barbakany

Toruń jako jedyne miasto na obecnych ziemiach polskich posiadał dwa barbakany typowe usytuowane przed bramami miejskimi oraz kolejne trzy przedbramia, z których szczególnie rozbudowaną formę quasi barbakanu posiadała Brama św. Jakuba.
Wyjątkowość toruńskich barbakanów polega też na tym, że były to pierwsze takie budowle obronne na ziemiach polskich, zbudowane w 1. poł. XV w. Różniły się od znanych dziś barbakanów krakowskiego i warszawskiego m.in. wysokością. Oba toruńskie miały kształt wysokiej wieży, podczas gdy te dwa są niskie. Wynika to z faktu, że barbakany toruńskie powstały znacznie wcześniej, tj. przed wprowadzeniem broni palnej, kiedy skuteczna była obrona pionowa z góry.
 
Istnienie takich rozbudowanych i nowoczesnych budowli obronnych świadczy o niezwykle wysokim znaczeniu Torunia również w dziedzinie obronności. Funkcję ważnej i często niezdobytej twierdzy pełnił Toruń zawsze w swojej historii, tj. od założenia w 1231 r. aż do I wojny światowej. Więcej o historii obronności Torunia tutaj.
i

Barbakan Starotoruński 

• nie istnieje
• istniał w okresie 1429-1703
• zniszczony w czasie oblężenia szwedzkiego w trakcie wojny północnej w 1703 r.
 
Był to pierwszy barbakan zbudowany w państwie krzyżackim oraz na obecnych ziemiach polskich. Pochodził z 1429 roku (np. barbakan w Krakowie zbudowano w 1498 r., w Warszawie w 1548 r.). Wzniesiony przez mistrzów Vynkentzayla i Anselmusa przed Bramą Starotoruńską, a więc od zachodniej strony miasta.
 
Podstawową rolą tego barbakanu miała być obrona dostępu do Bramy Starotoruńskiej (bramy w systemach obronnych średniowiecznych zawsze stanowiły najsłabsze ogniwo), a także ochrona tamy zamykającej fosę zachodnią ok. 70 m na południe od barbakanu.
 
Był to również największy barbakan na ziemiach polskich. Miał formę okrągłej wysokiej na 5-6 pięter (ok. 17 m) wieży obronnej o średnicy wewnętrznej cokołu 26 m (średnica barbakanu krakowskiego: 24,40 m), z otworami strzelniczymi. Na przedostatnim piętrze znajdował się wysunięty ganek (hurdycja) z otworami w podłodze do wyrzucania pocisków (tzw. machikuł), a najwyższa kondygnacja (ta część była węższa od podstawy) przykryta była wysokim stożkowym dachem i służyła jako punkt obserwacyjny i dowodzący.
Na zewnątrz otaczała go półkolista, obmurowana fosa o szerokości 10-11 m. Nad fosą w kierunku południowo-zachodnim przerzucony był drewniany most zwodzony wsparty na jednym filarze. Do mostu z zewnętrz prowadziło niewielkie przedbramie przykryte dache dwuspadowym.
 
Bramę z barbakanem łączył murowany most (tzw. szyja barbakanu) nad fosą, zamknięty z obu stron arkadowym murem o grubości ok. 1,5 m, na którym wspierał się ganek obronny. Most ten miał długość ok. 26 m i szerokość ok. 8 m.
Barbakan Starotoruński znany jest jedynie z XVII-wiecznych rycin.
 
Został zniszczony w czasie oblężenia szwedzkiego w 1703 roku, w sposób planowy wysadzony w powietrze, razem z innymi elementami obronnymi Torunia: Barbakanem Chełmińskim, przedbramiem (barbakanem) Bramy św. Jakuba, basztami Koci Łeb i Koci Ogon.
Do dziś zachowały się jedynie fragmenty murów szyi i fory barbakanu, widoczne w parku tzw. alpinarium w rogu ulic Kopernika i Pod Krzywą Wieżą.
 
System obronny Torunia w południowo-zachodnim narożniku miasta.
 
Widok szyi Barbakanu Starotoruńskiego prowadzącego w stronę Bramy Starotoruńskiej. Fot. 1885 r.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Barbakan Chełmiński (Koci Brzuch) 

• nie istnieje
• istniał w okresie 1449-1703
• zniszczony w czasie oblężenia szwedzkiego w trakcie wojny północnej w 1703 r.
 
W 1449 roku przed Bramą Chełmińską (czyli od strony północnej Starego Miasta) mistrz Lucas rozpoczął budowę kolejnego barbakanu typowego (budowa ukończona w 1452 r.), podobnego do Starotoruńskiego, nazywanego Kocim Brzuchem.
Również i ten barbakan półkoliście otoczony był własną fosą. Także i on został zniszczony w 1703 roku przez Szwedów, osłabiając w ten sposób obronność Torunia. W przeciwieństwie do barbakanu Starotoruńskiego, po Chełmińskim nie ma już najmniejszego śladu.

Barbakan Chełmiński stanowił główny element obronny północnej części murów i bramy.
Cała budowla, późniejsza od Barbakanu Statororuńskiego miała od niego nieco ulepszoną formę w kierunku zwiększenia obronności, zwłaszcza wobec rozwoju broni palnej. Był nieco niższy od Barbakanu Starotoruńskiego, jednak o większej o 5 m średnicy. Miał formę ośmiobocznej wieży o czterech kondygnacjach, z których najwyższa była nieco wysunięta i posiadała arkadowo zwieńczoną machukułę. Całość nakrywał ośmiopłaszczyznowy dach.

Dzięki swej znacznej średnicy i mniejszej wysokości wydawał się bardziej przysadzisty od Starotoruńskiego i stanowił wzór dla barbakanów krakowskiego i warszawskiego. Otaczająca barbakan fosa miała 12 m szerokości. Taką też długość miał drewniany most prowadzący od fortecy do przedbramia przerzucony nad fosą. Przedbramie stanowił jednokondygnacyjny, murowany budynek przykryty dwuspadowym dachem przepruty bramką prowadzącą na północny przedmiejski parcham. Znacznemu zwiększeniu uległ tu kąt osi wjazdu z bramy barbakanu do Bramy Chełmińskiej. Wysunięty daleko poza linię murów miejskich, z powodzeniem chronił je od północy.
 
Z Bramą Chełmińską barbakan był połączony szyją o długości ok. 27 m, szerokości 9 m i grubości muru ok. 2 m.

Przebywający kilkakrotnie w Toruniu król Jan Olbracht tak zafascynowany był tymi budowlami i ich możliwościami obronnymi, że w 1498 roku zlecił budowę „takowej fortalicji” w Krakowie. Osobiście położył tam kamień węgielny pod budowę i przekazał na ten cel 100 grzywien.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
     

Przedbramie Bramy św. Jakuba

W XV wieku przed średniowieczną Bramą św. Jakuba na Nowym Mieście zbudowano strukturę obronną, pełniącą rolę barbakanu. Składała się ona z 2 wież obronnych stojących obok siebie na linii równoległej do linii murów. Okrągłe budowle przykryte były stożkowatymi dachami. Wieże strzegły przejścia przez fosę i dostępu do właściwej Bramy.
Po ich zniszczeniu w trakcie działań wojennych ze Szwedami XVII wieku oraz w czasie wielkiej wojny północnej (oblężenie szwedzkie w 1703 roku) odbudowano przedbramie w 1744 roku. Była to wtedy dość okazała budowla na planie ćwierci koła, połączona z właściwą bramą za pomocą szyi będącej pozostałością poprzedniej. Część frontowa mieszcząca przejazd i 2 flankujące go przejścia miała dość bogatą barokową oprawę architektoniczną z dekoracjami w postaci herbu ToruniaPrus Królewskich.
 
 
 
 
 
 
Rys. G. F. Steinera, przed poł. XVIII w.
 
Oprac. Arkadiusz Skonieczny
 
drukuj  poleć artykuł
Ostatnia modyfikacja 25-08-2016 12:42
Booking.com

Twoja wycieczka

W Twojej wycieczce znajdują się miejsca:

    Sonda

    Które miejsca w okolicy planujesz odwiedzić będąc w Toruniu (max 3):