Ratusz Staromiejski
|
• istnieje • budynek z dawnymi detalami architektonicznymi istniał od około 1393 roku (przebudowa w 1603 roku) do 1703 roku • po częściowych zniszczeniach odnowiony w 1738 roku |
Czytaj też:
|
Dzisiejszy imponujący swoim rozmachem oraz doskonałą architekturą i wyważoną proporcją toruński Ratusz Staromiejski niestety nie dorównuje urodzie i potędze Ratusza sprzed 1703 roku. Jest ledwie cieniem swej dawnej świetności. W tymże roku bowiem miał miejsce dotkliwy, regularny atak wojsk szwedzkich na Toruń, będący wtedy rezydencją króla polskiego i saskiego, Augusta II Mocnego i główną twierdzą polsko-saską w Prusach Królewskich. Ostrzeliwujący Toruń Szwedzi spowodowali największe w historii miasta zniszczenia w jego substancji materialnej.
Intensywny ostrzał rozpoczął się 24. września, w poniedziałek, około godziny 16. Zbombardowano głównie okolice Rynku Staromiejskiego, gdzie spaleniu uległ dach, szczyty, wieża i częściowo wnętrza wspaniałego Ratusza Staromiejskiego, a także Dwór Artusa, zburzonych zostało około 20 kamienic, z czego całkowicie najokazalsze w zachodniej pierzei Rynku i przy ul. Różanej. Zniszczeniom uległ też w części klasztor Dominikanów, gdzie znajdowało się wiele prochu.
Nigdy wcześniej, ani nigdy później miasto nie zostało tak bardzo zniszczone. Pozostały przez wiele lat w częściowej ruinie Ratusz odbudowano dopiero w 1738 roku, w wystroju dalekim od dawnej świetności, choć i tak na wysokim poziomie artystycznym.
O dzisiejszym Ratuszu Staromiejskim czytaj tutaj.
Swój ostateczny kształt przed zniszczeniem Ratusz uzyskał w wyniku późnorenesansowej (manierystycznej) przebudowy dokonanej w 1603 roku z inicjatywy światłego i wielce zasłużonego dla Torunia burmistrza Heinricha Strobanda. Jego zamierzeniem było uczynić z Ratusza najbardziej doniosłą taką budowlę w tej części Europy.
Według projektu sprowadzonego do Torunia jednego z najbardziej znanych ówczesnych architektów północnoeuropejskich, Antona van Opberghena podwyższono budynek o jedno piętro, umiejętnie je komponując z dolną częścią poprzez zachowanie i podwyższenie gotyckiego rytmu istniejących już elewacji (z wnękami zakończonymi spłaszczonym łukiem, tzw. Tudorów); dodano narożnikowe wieżyczki z piaskowca oraz na każdej z czterech fasad: bogato zdobione 3-kondygnacyjne manierystyczne szczyty (z kamiennymi gzymsami międzykondygnacyjnymi i żłobkowanymi półkolumnami, których wsporniki i cokoły ozdobiono maszkaronami, a zwieńczono kamiennymi sterczynami i figurami alegorycznymi Sprawiedliwości, Pobożności, Miłosierdzia, Pokoju, Męstwa oraz anioła z herbem Torunia); przebudowano i zmieniono wystrój sal pierwszego piętra (wyposażając je w okazałe portale i malowidła m.in. znakomitego malarza Antona Möllera), zmieniono również średniowieczne otwory okienne na okna typu holenderskiego z kamiennymi podziałami.
Według projektu sprowadzonego do Torunia jednego z najbardziej znanych ówczesnych architektów północnoeuropejskich, Antona van Opberghena podwyższono budynek o jedno piętro, umiejętnie je komponując z dolną częścią poprzez zachowanie i podwyższenie gotyckiego rytmu istniejących już elewacji (z wnękami zakończonymi spłaszczonym łukiem, tzw. Tudorów); dodano narożnikowe wieżyczki z piaskowca oraz na każdej z czterech fasad: bogato zdobione 3-kondygnacyjne manierystyczne szczyty (z kamiennymi gzymsami międzykondygnacyjnymi i żłobkowanymi półkolumnami, których wsporniki i cokoły ozdobiono maszkaronami, a zwieńczono kamiennymi sterczynami i figurami alegorycznymi Sprawiedliwości, Pobożności, Miłosierdzia, Pokoju, Męstwa oraz anioła z herbem Torunia); przebudowano i zmieniono wystrój sal pierwszego piętra (wyposażając je w okazałe portale i malowidła m.in. znakomitego malarza Antona Möllera), zmieniono również średniowieczne otwory okienne na okna typu holenderskiego z kamiennymi podziałami.
Manierystyczne, piaskowcowe detale zdobnicze dodane do budynku Ratusza Staromiejskiego
w czasie rozbudowy na pocz. XVII w. szczęśliwie ocalałe z pozogi Ratusza w 1703 r.
Z ówczesnego (sprzed 1703 roku) wystroju wnętrza Ratusza Staromiejskiego zachowały się tylko dwa portale, zresztą z elementami późniejszymi, oba na pierwszym piętrze; jeden prowadzi do dawnej Kancelarii, drugi do Sali Królewskiej.
Najbogaciej ozdobionym pomieszczeniem w Ratuszu była Sala Rady (Senatu) .
Z zewnątrz natomiast najbardziej charakterystycznymi elementami potężnego Ratusza, dziś już nieistniejącymi były: hełm wieżowy w postaci wysokiej iglicy oraz ozdobne szczyty umieszczone na osiach każdej z czterech fasad.Wieża ratuszowa od 1430 r. zakończona była wysokim, spiczastym hełmem zakończonym formą latarni z iglicą zwieńczoną chorągiewką. Ponadto naroża wieży zwieńczone były mniejszymi hełmami.
W 1593 r. ozdobny gotycki hełm wieży był remontowany i pomalowany na zielono. Na wierzchołku iglicy hełmu znajdowała się złota korona, symbolizująca niezależność toruńskiej republiki mieszczańskiej (Respublicae Thorunensis), a nad nią była chorągiewka blaszana. W 1615 r. hełm wieży pokryto nową blachą ołowianą i w 1619 r. ponownie pomalowano.
Hełmy czterech narożnych wieżyczek wieży w 1615 r. zostały zmienione z gotyckich na współczesne manierystyczne o formach bardziej „miękkich” – cebulastych. One również zakończone były chorągiewkami.
Na wieży, u podstawy hełmu, znajdował się – istniejący do dziś - „taras widokowy”, na którym fleciści wygrywali różne melodie i rożnych porach dnia. Taras ten miał również funkcje obserwacyjne, skąd można było wypatrzeć np. zagrożenie pożarowe czy inne niebezpieczeństwa.
W ten sposób wieża wyglądała niezwykle imponująco. Była jednocześnie wyrazem samostanowienia, autonomii władzy Torunia i jej niezależności od centralnej polskiej władzy królewskiej.
Hełmy czterech narożnych wieżyczek wieży w 1615 r. zostały zmienione z gotyckich na współczesne manierystyczne o formach bardziej „miękkich” – cebulastych. One również zakończone były chorągiewkami.
Na wieży, u podstawy hełmu, znajdował się – istniejący do dziś - „taras widokowy”, na którym fleciści wygrywali różne melodie i rożnych porach dnia. Taras ten miał również funkcje obserwacyjne, skąd można było wypatrzeć np. zagrożenie pożarowe czy inne niebezpieczeństwa.
W ten sposób wieża wyglądała niezwykle imponująco. Była jednocześnie wyrazem samostanowienia, autonomii władzy Torunia i jej niezależności od centralnej polskiej władzy królewskiej.
Stan taki, wraz z pięknie zdobionymi szczytami (ich opis wyżej), dokładnie prezentują rysunki Ratusza wykonane przez G. F. Steinera, znanego XVIII-wiecznego rysownika toruńskiego (kliknij miniatury obok, aby powiększyć).
W związku ze zbliżającą się w 2003 roku 300. rocznicą zniszczenia Ratusza przez Szwedów, pojawiły się w Toruniu propozycje odbudowy zniszczonego nakrycia wieży - hełmu. Przywrócenie oryginalnego stanu (planowane w czasie XVIII-wiecznej odnowy, ale z powodu braku środków finansowych zaniechane) spowodowałoby, że Ratusz odzyskałby choć w części swój dawny wyraz, powagę i niepowtarzalny urok. Niestety władze miasta (wśród których ten plan się pojawił) nie doprowadziły do odbudowy, a duże pieniądze wydano na wielką i huczną uroczystość rocznicową z fajerwerkami i z udziałem ambasadora Szwecji...
Kolejnej dewastacji, choć już znacznie mniejszej Ratusz uległ w 1812 roku. Został wówczas zamieniony na lazaret wojsk napoleońskich. Wspomina o tym Julian Ursyn Niemcewicz: "Rzuciłem okiem na Ratusz; w licznych oknach niezmiernego gmachu tu i ówdzie słabe błyszczały światła; gdzie niegdyś był gwar przemyślnego ludu, gdzie za krocie i krocie w dniu jednym stawały umowy, gdzie błyszczał marmur i złoto, na łożu boleści jęk tylko dalekich od ojczyzny swojej konających żołnierzy słyszeć się dawał...". Po raz drugi pełnił funkcję szpitala polowego w 1945 roku dla wojsk radzieckich i znów został zdewastowany.
W 1869 roku dokonano przebudowy późnobarokowego ryzalitu przy zachodniej fasadzie (dobudowany po zniszczeniach z 1703 roku) na neogotycki oraz przekształcono wiele pomieszczeń, przystosowując do potrzeb administracji miejskiej, zlikwidowano większość kramów.
Gruntownych prac renowacyjnych, choć w części przywracających Ratuszowi dawny urok, dokonano w latach 1957-1964. Następnie na przełomie XX i XXI wieku dokonano gruntownej restauracji wieży (gdzie odkryto gotyckie polichromie, przez co wieża zyskała piękny i najbardziej zbliżony do autentycznego wygląd) oraz wszystkich fasad Ratusza.
Oprac. Arkadiusz Skonieczny
Melany42,
2022-05-18 11:49:59
Kiedy remontujemy zabytkowe budowle, musimy mieć oryginalną architekturę. Ponieważ są więzią macierzyńską między nami a przeszłością. Ci, którzy nie mają przeszłości, nie widzą przyszłości. https://basketballlegends.club/basket-random
Maciej,
2022-07-14 20:28:08
Popieram Twój pogląd...
Silajay,
2022-09-23 11:56:34
I recently came across your blog and have been reading along. I thought I would leave my first comment. I don’t know what to say except that I have enjoyed reading. Nice blog, I will keep visiting this blog very often. https://stumble-guys.io
Mira23e,
2022-09-26 11:54:38
Ratusz to budynek administracyjny miasta Toronto. Znajduje się na rogu ulic Yonge i Queen Street, naprzeciwko Royal Ontario Museum. https://iogamesio.org/
Dodaj swój komentarz:
Ostatnia modyfikacja 25-01-2020 22:19
