Jesteś w:
Strona główna
28 grudnia w Toruniu
Toruń i Chełmno obchodzą jednocześnie swoje urodziny. To wyjątkowa sytuacja, aby jednym dokumentem lokacyjnym założono dwa miasta. Chełmno było planowane przez Krzyżaków na stolicę ich państwa. Dlatego wyznaczono Chełmnu ważne elementy mające świadczyć o stołecznej funkcji, m.in.: w połowie XIII w. wytyczono z rozmachem duży obszar o idealnie regularnym układzie urbanistycznym o powierzchni ok. 32,5 ha, utworzono w 1243 r. biskupstwo chełmińskie. Wkrótce jednak plany co do stołeczności Chełmna uległy modyfikacji i siedzibę biskupa przeniesiono w 1251 r. do Chełmży, a już w 1252 r. zlikwidowano siedzibę komtura krajowego w Chełmnie na rzecz Elbląga, gdzie odbywały się doroczne zebrania kapituły. Nadal jednak Rada chełmińska od 1251 r. pełniła rolę sądu wyższego dla wszystkich miast (oprócz Torunia) założonych na prawie chełmińskim, ale tylko do 1459 r., kiedy funkcję tę król Kazimierz Jagiellończyk przekazał Radzie Torunia. Również już wkrótce po lokacji okazało się, że naturalny rozwój Chełmna był zdecydowanie mniej dynamiczny niż rozwój Torunia, do którego ogromną liczbą napływali osadnicy ze Śląska, Westfalii, Nadrenii i in. Ten dynamiczny napływ osadników spowodował, że już 18 lat po lokacji zaszła potrzeba powiększenia obszaru Torunia niemal dwukrotnie (z 10 ha do 19 ha). To nadal było mało wobec gigantycznego rozwoju Torunia, będącego jednym z najważniejszych członków Hanzy i dlatego po 13 latach - w 1264 r. lokowano Nowe Miasto Toruń. W 1454 r. oba miasta zostały połączone, zajmując łączny obszar ok. 33 ha - to więcej niż np. Poznań (21 ha), Lwów (21,5 ha), Warszawa (9 ha) czy Bydgoszcz (10,5 ha).
Pierwotny przywilej chełmiński (akt lokacyjny Torunia i Chełmna) z 1233 (lub 1232) r. uległ pożarowi w poł. XIII w. W 1251 r. sporządzono więc dwa odrębne dokumenty, będące nieco rozszerzonymi kopiami oryginału, jeden dla Chełmna, drugi dla Torunia. Dokument toruński (na fotografii) do dziś przechowywany jest w Archiwum Państwowym w Toruniu, a chełmiński w Geheimes Staatsarchiv w Berlinie-Dahlem.
Na przełomie XV i XVI w. Toruń był czwartym co do wielkości miastem Królestwa Polskiego.
Ale zanim nastał ten czas, to w poł. XV w. Toruń był jednym z głównych inicjatorów antykrzyżackiego powstania i idei włączenia Prus - tj. terenów państwa krzyżackiego do Królestwa Polskiego. W tym celu Rada Torunia, a zwłaszcza burmistrzowie Johan Huxer i Hermann Rusop, przygotowała koncepcję antykrzyżackiego Związku Pruskiego (zawiązanego w Kwidzynie w 1440 r.). Od 1453 r. w Toruniu mieściła się siedziba powołanej w tymże roku Tajnej Rady, stałej reprezentacji Związku Pruskiego, składającej się z 8-10 przedstawicieli rycerstwa i wielkich miast pruskich. 4 lutego 1454 r. Tajna Rada wysłała z Torunia do Malborka pismo wypowiadające posłuszeństwo wielkiemu mistrzowi, powołując się na prawo oporu z powodu niezapewnienia wymiaru sprawiedliwości i bezpieczeństwa poddanym. Akt ten opieczętował Hans von Beisen (Jan Bażyński) oraz Stare Miasto Toruń. Atakiem na toruński zamek krzyżacki wybuchło powstanie, które zaraz rozprzestrzeniło się na całe państwo krzyżackie. 10 lutego tego roku z Torunia do Krakowa wyruszyło poselstwo z prośbą o przyjęcie przez króla polskiego poddaństwa miast i ziem krzyżackich. Prośba ta została zaakceptowana i 6 marca król Kazimierz Jagiellończyk wypowiedział Krzyżakom wojnę. Trwała ona 13 lat i w dużej mierze ze strony polskiej prowadzona była za toruńskie pieniądze: na wojnę Toruń wydał "bajońskie sumy": prawie 200 tys. grzywien, tj. kwotę równą dochodom ówczesnego Krakowa w ciągu 80 lat, a Poznania w ciągu 270 lat. Wojnę zakończył słynny II pokój toruński w 1466 r. Nastał okres polski w historii Torunia.
Ostatnia modyfikacja 28-12-2019 09:52