Poliptyk Toruński
  
Półmetrowa figura Chrystusa Tronującego, ok. 1390 r. - jedyna zachowana z całej grupy Koronacji Marii, stanowiącej centrum niezachowanej szafy ołtarzowej Poliptyku Toruńskiego
Jedna z kwater Poliptyku Toruńskiego z przedstawieniem Trójcy Św. jako Qunitas - najwybitniejsza pod względem artystycznym część ołtarza i jednocześnie najbardziej skomplikowana koncepcja teologiczna, mistrzowsko obrazująca prawdy o Stworzeniu, Wcieleniu, Odkupieniu, Zmartwychwstaniu, Sądzie i Eucharystii.
Jedna z kwater Poliptyku Toruńskiego z przedstawieniem Dysputy Jezusa w świątyni
Fragment jednej z kwater Poliptyku Toruńskiego z przedstawieniem Pokłonu Trzech Króli
|
Poliptyk Toruński stanowi jeden z najcenniejszych i najbardziej znanych zabytków średniowiecznych zachowanych na terenie państwa krzyżackiego w Prusach. Z uwagi na artystyczną rangę jego najstarszych części składowych (kwatery z Dzieciństwem Chrystusa) jest jednym z nielicznych rozpoznawalnych w kontekście sztuki europejskiej dzieł z tego regionu.
Poliptyk Toruński to unikatowe i cenne dzieło średniowiecznej sztuki artystycznej, stanowiące znakomity przykład gotyckiego malarstwa tablicowego o europejskim poziomie artystycznym. O jego wyjątkowości decyduje ponadto ambitny i złożony program ikonograficzny i koncepcja artystyczna, pełna ukrytej symboliki; program ten został opracowany przez franciszkanów toruńskich, co świadczy o ich wysokim poziomie intelektualnym.
Ta koncepcja ikonograficzna poliptyku jest niepowtarzalna i unikatowa nie tylko w skali Pomorza czy państwa krzyżackiego, ale też Europy.
Ołtarz był umieszczony w prezbiterium i przeznaczony tylko dla mnichów franciszkańskich, od wiernych oddzielała go ścianka lektorium.
Ołtarz ten powstał ok. 1380-1390 r. dla toruńskiego franciszkańskiego kościoła Mariackiego i pełnił tam funkcję ołtarza głównego. Do naszych czasów zachowało się monumentalne retabulum z malowanymi skrzydłami, nie dotrwała natomiast jego częśc centralna - rzeźbiona grupa Koronacji Marii wraz z bocznymi pięcioma złoconymi i srebrzonymi figurami świętych (z niej zachowała się jedynie figura Chrystusa Tronującego) ze zwieńczeniem całości w postaci figur ustawionych pod strzelistymi ażurowymi baldachimami.
Obecnie Poliptyk Toruński eksponowany jest w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie.
Monumentalne dzieło składa się z 12 kwater dwustronnych, każda z nich mieści po 2 przedstawienia. Głównym wątkiem tematycznym jest 30 scen biblijnych przedstawiających Pasję Chrystusa i Apoteozę Marii, część malowideł ukazuje sceny z legendy świętych franciszkańskich (np. Stygmatyzację św. Franciszka, Modlitwę św. Klary).
Dzieło powstało w jednym warsztacie, najprawdopodobniej toruńskim, ale stworzyło go przynajmniej trzech różnych artystów, z których najwybitniejszym był kierujący całym warsztatem, nieznany autor dwóch dużych pojedynczych kwater awersu (Trójca Święta oraz Dysputa Jezusa w świątyni) oraz dwóch dwustrefowych tablic z cyklem Dzieciństwa Jezusa (Zwiastowanie, Obrzezanie, Pokłon Trzech Króli, Ofiarowanie w świątyni). Mistrz ten tworzył pod wpływem najlepszych wzorców malarstwa czeskiego, zwłaszcza twórczości Mistrza z Wyższego Brodu.
Poliptyk Toruński został usunięty ze swojego miejsca w prezbiterium kościoła i rozebrany w pierwszych latach po przejęciu kościoła przez bernardynów po 1724 r. Skrzydła ołtarza składowano w kaplicy Grobu Pańskiego w płn. nawie kościoła, gdzie ulegały destrukcji, ostatecznie w latach 1907-1912 zostały poddane konserwacji i umieszczone na specjalnych rusztowaniach na emporze północnej kościoła. W 1935 r. zostały wypożyczone na wystawę polskiej sztuki gotyckiej w Warszawie, następnie wywiezione przez Niemców w czasie II wojny światowej do Krakowa, do Torunia już nie powróciły; w 1953 r. znalazły się ponownie w Muzeum Narodowym w Warszawie, a w 1990 r. przeniesione do Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie.
|
Oprac. Arkadiusz Skonieczny
data publikacji: 16-12-2013
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:
Ostatnia modyfikacja 19-04-2016 23:37
