en
POLECAMYDotknij Gotyku w Toruniu
POLECAMYZrób samodzielnie pierniki
POLECAMYZWIEDŹ TORUŃ Z KUFLEM PIWA!
POLECAMYPOZNAJ WIELKĄ TWIERDZĘ TORUŃ

Motywy bożonarodzeniowe w sztuce toruńskiej

Poniższa tematyczna prezentacja wybranych dzieł z dawnej, przedrozbiorowej sztuki toruńskiej dotyczy Bożego Narodzenia.
Wybór dokonany został spośród dzieł znajdujących się nie tylko w świątyniach, czy do nich przeznaczonych, ale też tych, znajdujących się w dawnych prywatnych kamienicach patrycjuszowskich - są to gotyckie malowidła ścienne, umieszczane tradycyjnie w ściennych wnękach łukowych w wysokich sieniach kamienic.
 
Przedstawione tu dzieła należą do wybitnych i unikatowych względem poziomu artystycznego w skali międzynarodowej. Powstały one w warsztatach toruńskich, w minionym okresie świetności Torunia nie tylko jako znaczącego ośrodka handlowego, politycznego, ale też centrum sztuki artystycznej.
 

Cyborium z kościoła św. Jakuba

Srebrne cyborium z ok. 1400 r., dzieło wysokiej klasy artystycznej, wykonane przez złotników toruńskich, pochodzi z wyposażenia toruńskiego nowomiejskiego kościoła św. Jakuba. Na jednej ze ścianek 6-bocznej puszki przedstawiono rytowaną scenę Bożego Narodzenia. Dominującym elementem w górnej części jest gwiazda betlejemska, która łączy symultanicznie tę scenę z przedstawionym na kolejnych trzech ściankach orszakiem Trzech Króli.
Dzieło to oglądać można w Muzeum Diecezjalnym w Toruniu.
Więcej o cyborium tutaj.
     
 

Malowidło ścienne w kamienicy Bractwa Kupieckiego NMP, ul. Żeglarska 5

Wśród kilku malowideł ściennych w tym historycznym budynku (więcej tutaj) znajduje się też to, przedstawiające popularną scenę bożonarodzeniową – Pokłon Trzech Króli. Cały cykl malowideł powstał w latach 1390-1400 z inicjatywy Bractwa Kupieckiego pw. NMP. Przedstawione sceny maryjne w większości nawiązują do tematyki narodzenia Chrystusa, jest więc też Zwiastowanie, Nawiedzenia św. Elżbiety.
Bractwo Kupieckie Najświętszej Marii Panny powstało najprawdopodobniej przed 1300 rokiem. Skupiało wielkich kupców, głównie sukiennych przybywających do Torunia już w końcu XIII wieku. Niektórzy badacze wiążą to Bractwo z początkami Dworu Artusa.
     
 

Malowidło ścienne w kamienicy patrycjuszowskiej, ul. Szeroka 16

Gotyckie malowidło ścienne Pokłon Trzech Króli w tej kamienicy patrycjuszowskiej znajduje się w wysokiej sieni, w charakterystycznej łukowej wnęce w ścianie wschodniej.
Kamienica ta jest jedną z większych gotyckich w Toruniu. Chociaż jej fasada przebudowana w XIX w. na skromną klasycystyczną nie wyróżnia się szczególnie, to wnętrze kamienicy jest bardzo cenne. Znajdują się tam bowiem liczne i wysokiej klasy malowidła, zarówno gotyckie (wymieniona tu scena Pokłonu Trzech Króli), jak i obfite barokowe polichromie stropowe o złożonej i bogatej treści alegorycznej.
Więcej o kamienicy tutaj.
     
 

Malowidło ścienne w kamienicy patrycjuszowskiej, Rynek Staromiejski 10

W korytarzu wejściowym do obecnej kamienicy, będącym fragmentem dawnej wysokiej sieni kamienicy gotyckiej, zachowała się charakterystyczna dla toruńskich średniowiecznych kamienic patrycjuszowskich łukowa wnęka ścienna z górną częścią malowidła gotyckiego z ok. poł. XV w. Przedstawia ono m.in. scenę św. Jerzego zabijającego smoka oraz scenę Pokłonu Trzech Króli i jest najcennieszym elementem obecnej kamienicy, decydującym o jej wartości.
     
 
 
 

Witraże z kościoła Mariackiego w Chełmnie

Zachowane kwatery okien witrażowych zostały wykonane dla kościoła Wniebowzięcia NMP w Chełmnie, głównej świątyni tego miasta, przez słynących z wysokiego poziomu artystycznego średniowiecznych witrażowników toruńskich. Gotyckie witrażownictwo toruńskie obok złotnictwa, malarstwa ściennego i tablicowego, snycerki, było sztuką artystyczną osiągającą w średniowiecznym Toruniu najwyższy w państwie krzyżackim poziom artystyczny. Kwatery eksponowane obecnie na wystawie Galeria Sztuki Gotyckiej w hali ław chlebowych w toruńskim Ratuszu Staromiejskim powstały ok. 1370-80 r.
     
 

Poliptyk toruński z kościoła Mariackiego

Wśród przedstawień na wielkim retabulum słynnego Poliptyku Toruńskiego – dawnego ołtarza głównego we franciszkańskim kościele Mariackim (1380-90), znajdują się sceny przedstawiające cykl Dzieciństwa Jezusa, w tym scena Pokłonu Trzech Króli. Twórcą całego tego cyklu był anonimowy artysta, charakteryzujący się wybitną osobowością twórczą. W jego stylu czytelny jest wpływ najlepszych wzorców malarstwa czeskiego (ówcześnie najbardziej cenionego w Europie), przede wszystkim wyraźne inspiracje twórczością Mistrza z Wyższego Brodu. Zachowane fragmenty Poliptyku znajdują się niestety poza Toruniem - stanowią obecnie centralą ekspozycję w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie.
     
 

Polichromia ścienna w nawie południowej Kościoła Mariackiego

Gotyckie malowidło z końca XIV w. złożone jest z trzech scen w tematyce bożonarodzeniowej: Zwiastowanie, Adoracja Dzieciątka w Betlejem, Wędrówka Trzech Króli. Umieszczone zostało poniżej dużego XIV-wiecznego przedstawienia św. Krzysztofa na jednej z wewnętrznych szkarp nawy południowej.
Malowidło to jest mieszczańską inicjatywą prywatną, być może o charakterze wotywnym. Kult Trzech Króli cieszył się dużą popularnością wśród warstwy mieszczańskiej jako bezpośrednie odwołanie do pielgrzymowania oraz do wydarzeń narodzin Chrystusa. Trzej Królowie byli także patronami dobrej podróży i dobrej śmierci i to mogło być motywem tegoż mieszczańskiego wotum.
     
 

Obraz na lewym skrzydle tryptyku z Katedry Świętojańskiej

Skrzydło to (ok. 1480 r.) jest jedyną pozostałością po niezachowanej szafie ołtarzowej z kościoła Świętojańskiego. W górnej części awersu skrzydła znajduje się obraz przedstawiający Adorację Dzieciątka Jezus przez Marię i Józefa. Scena rozgrywa się pod ażurową konstrukcją murowanej stajenki. Maria ubrana jest w ciemnozieloną suknię, na którą narzucony został biały płaszcz szeroko rozkładający się po ziemi obszernymi zakolami i tworzący plastyczne, głębokie, jakby „blaszane” fałdy. Na skraju lewej poły płaszcza leży Nowonarodzony. Wół, osioł, widoczne u żłobu zza pleców Marii, wcale nie zwracają uwagi na wydarzenie. Przez prawe okno biforyjne do wnętrza zaglądają dwaj mężczyźni z głowami w kapturach. Za lewym oknem biforyjnym widoczna łąka ze sceną Zwiastowania Pasterzom. Za stajenką rozpościera się krajobraz z drogą prowadzącą do miasta.
     
 

Ołtarz Niepokalanego Poczęcia NMP w Katedrze Świętojańskiej

Okazały barokowy ołtarz stoi na wschodniej ścianie nawy północnej. Fundowany w 1650 r. przez Jana Łąkowskiego powstał około 1690 r. W górnej części dwukondygnacyjnej predelli ołtarza znajduje się obraz przedstawiający Pokłon Trzech Króli, namalowany w sposób światłocieniowy z naciskiem na bogate stroje, realistyczne twarze mędrców i orszaku.
     
 

Ołtarz św. Antoniego Padewskiego w kościele św. Jakuba

Ołtarz z przełomu XVII i XVIII w. znajduje się w jednej z bocznych kaplic nawy północnej w kościele św. Jakuba. W jego predelli namalowano symultaniczne wyobrażenie Pokłonu Pasterzy i Pokłonu Trzech Króli, które przetrwało jednak w złym stanie.
     
 

Obraz Adoracji Dzieciątka w kościele św. Jakuba

Osiemnastowieczny ołtarz znajduje się w kaplicy Matki Boskiej Różańcowej w kościele św. Jakuba. Przedstawia tytułową scenę pośród aniołów, ze Zwiastowaniem Pasterzom w tle.
     
   
 

Witraże w kaplicy św. Jana Nepomucena w Katedrze Świętojańskiej

Witraże powstałe w 1887 r. w pracowni dworskiej C. L. Türcke und Schlein w Żytawie w Saksonii przedstawiają m.in. sceny Zwiastowania, Bożego Narodzenia. Posiadają rozbudowane przedstawienia drugoplanowe, a wszystkie sceny rozgrywają się pod bogatymi gotyckimi baldachimami.
Oprac. Arkadiusz Skonieczny
Data publikacji: 22-07-2012
 
drukuj  poleć artykuł
Ostatnia modyfikacja 23-12-2023 23:30
Booking.com

Twoja wycieczka

W Twojej wycieczce znajdują się miejsca:

    Sonda

    Które miejsca w okolicy planujesz odwiedzić będąc w Toruniu (max 3):