Mała Holandia powstanie w Wielkiej Nieszawce
W Wielkiej Nieszawce (9 km na płd.-zach. od Torunia) powstaje unikatowy w kraju Olęderski Park Etnograficzny. Poznamy w nim tradycje i historię holenderskich osadników, którzy żyli na tych ziemiach przez cztery stulecia.
Olędrami nazywano osadników, którzy dzierżawili zalewowe ziemie na północy kraju. Od połowy XVI w. byli to głównie menonici - wyznaniowa grupa powstała jako odłam protestantyzmu na terenie Niderlandów i Niemiec. Prześladowania religijne zmusiły ich do poszukiwań nowego miejsca zamieszkania. Znali techniki osuszania podmokłych terenów, dlatego z chęcią osiedlali się na Żuławach Wiślanych, w dolinie Wisły, na Mazowszu i w Wielkopolsce.
Do Wielkiej Nieszawki przybyli w 1564 r., zakładając tu wspólnotę z domem modlitewnym. Do końca drugiej wojny światowej był to jeden z najważniejszych ośrodków życia tej społeczności. Stanowili bardzo hermetyczne środowisko - integrować się z sąsiadami zaczęli dopiero w XIX w.
Osadnictwo olęderskie było bardzo specyficzne - niektóre zagrody miały długość nawet 60 metrów, a wysokie i strome dachy odznaczały się na tle nizinnego krajobrazu. Główna droga we wsi biegła zazwyczaj wzdłuż wału przeciwpowodziowego, pola uprawne były poprzecinane licznymi rowami i kanałami melioracyjnymi, a zagrody pod jednym dachem mieściły część mieszkalną, pomieszczenia dla zwierząt oraz stodołę.
Muzeum Etnograficzne w Toruniu jest jedyną instytucją w kraju, która chce utworzyć oddzielny skansen poświęcony olęderskiemu osadnictwu. Plany budowy parku sięgają daleko w przeszłość - już w 1906 r. konserwator zabytków Bernhard Schmid namawiał do jego realizacji, następnie Maria Znamierowska-Prüfferowa - założycielka Muzeum Etnograficznego, również planowała stworzenie takiego miejsca.
Pomysł w życie udało się wcielić dopiero niedawno - na pięciu hektarach zrekonstruowana zostanie olęderska wieś z przełomu XIX i XX w.
- Zjeździliśmy teren wzdłuż i wszerz, wybierając najciekawsze i najbardziej charakterystyczne budynki - mówi Ewa Tyczyńska, kierownik działu architektury i parków etnograficznych. - Staną tu trzy pełne zagrody. Pierwsza z nich, pochodząca z Gutowa, jest prawie gotowa. Dach został już pokryty, a cały obiekt zabezpieczony. Pozostały nam drobne prace wykończeniowe, które powinniśmy skończyć w ciągu miesiąca.
W przyszłości goście parku od niej rozpoczną zwiedzanie. Znajdzie się tu wystawa poświęcona historii protestantyzmu, kasa biletowa oraz pomieszczenia socjalne dla muzealników. Ciekawostką w chacie z Gutowa są napisy na ścianach. - To biblijne cytaty. Według naszych przypuszczeń budynek mógł być kiedyś domem modlitewnym bądź mieszkał w nim pastor - tłumaczy Tyczyńska.
Jeszcze przed zimą rozpocznie się rozbiórka zagrody z Niedźwiedzia. Jej elementy zostaną poddane gruntownej konserwacji, by w przyszłym roku mogła stanąć w parku. Muzealnicy zaplanowali tu wystawę poświęconą architekturze, a w pomieszczeniach inwentarskich zaprezentują przedmioty z typowej zubożałej olęderskiej zagrody. Jak żyli bogaci gospodarze, pokazane zostanie w zagrodzie z Kaniczek.
- O ile z wybraniem i pozyskaniem odpowiednich budynków mieszkalnych, inwentarskich i stodół nie mieliśmy większych problemów, to z wyposażeniem wnętrz sprawa jest trudniejsza. Dlatego apelujemy do mieszkańców, by poszukali w swoich domach pamiątek po olędrach - mówi Tyczyńska.
W zrekonstruowanej wsi znajdzie się również menonicki cmentarz.
Park dla zwiedzających ma być otwarty w 2015 r. Wartość robót budowlanych zagrody z Gutowa oszacowano na ok. 600 tys. zł. Koszt całej inwestycji nie jest na razie znany.
(03-09-2013, za: gazeta Wyborcza Toruń)
