Muzeum Archeologiczne w Biskupinie

 

Biskupin jest jednym z najbardziej znanych w Europie Środkowej muzeów archeologicznych. Wykopaliska na terenie półwyspu na jez. Biskupińskim rozpoczęto w 1934 r. Było to pierwsze w Polsce miejsce prehistorycznego osadnictwa, w którm na szeroką skalę prowadzono interdyscyplinarne badania archeologiczne nowoczesnymi technikami.

Drewniane pozostałości ufortyfikowanej osady z VIII w. przed naszą erą odnaleziono zachowane w doskonałej formie, przede wszystkim ze względu na mokre i wilgotne środowisko, w którym się znajdowały.

Półwysep - rekonstrukcja dawnej osady
Osada biskupińska została wybudowana na 2-hektarowym obszarze o charakterze torfiastej, podmokłej łąki, będącym półwyspem jeziora. Teren ten w części północnej wznosił się na ok. 80 cm, a w południowej ok. 120 cm ponad otaczające wody jeziora.

Półwysep o wymiarach 190 x 125 metrów otaczał szeroki od 3 do 8 metrów falochron, zbudowany z dębowych i sosnowych pali, wbitych pod kątem 45 stopni w brzeg i dno jeziora. Pale o średnicy 20 - 30 cm i długości około 2,5 - 3,5 m były zaostrzone na końcach.                          Kliknij aby powiększyć >

 

Wokół osady, tuż za ostatnim rzędem pali, wzniesiono wał obronny. Tworzyły go trzy rzędy dębowych skrzyń łączonych "na zrąb". Skrzynie wypełnione były gliną, piaskiem i ziemią. Wał miał długość około 460 m, średnią szerokość 3,5 m i wysokość około 6 m. Na jego szczycie znajdowało się przedpiersie, za którym mogli chronić się obrońcy.

 

Wewnątrz grodu, przy bramie, znajdował się niewielki plac, wyłożony faszyną i przesypany gliną zmieszaną z piaskiem. Był on przypuszczalnym miejscem zebrań i wieców mieszkańców oraz miał znaczenie komunikacyjne, gdyż na wąskich uliczkach nie mogły się wyminąć ani zawracać wozy.

Wzdłuż ulic poprzecznych stało trzynaście rzędów domów. Szkielet domu budowano z pionowych słupów - łątek, które miały wyżłobione pionowe rowki. W rowkach tych umieszczano końce poziomych, dokładnie do siebie dopasowanych bierwion - sumików, tworzących ściany.
Domy stojące w jednym rzędzie miały najczęściej wspólne ściany szczytowe. Średnia powierzchnia domu wynosiła 70 - 90 m2. Chaty miały kształt prostokątny, czasami trapezowy, dopasowany do przebiegu ulic.
Dachy najprawdopodobniej kryte były trzciną. Konstrukcja dachów opierała się na ścianach oraz pionowych, rozwidlonych u góry słupach, stojących wewnątrz chat. O masywną belkę biegnącą szczytem wspierały się idące ukośnie w dół żerdzie, pełniące rolę krokwi.
Każdy dom składał się z dwóch części: przedsionka i izby. Wnętrza chat wyłożone były belkami dębowymi, sosnowymi i brzozowymi. Przedsionek zajmował około 25 % powierzchni domu. Nie odkryto w Biskupinie osobnych budynków gospodarczych, dlatego też można przypuszczać, że w zimie, w przedsionkach, trzymano zwierzęta. W tej części domów przechowywano również sprzęt rolniczy, opał oraz zboże mielone na dużych, kamiennych żarnach.
W izbie, na lewo od wejścia, znajdowało się łoże - nary, na którym spała cała rodzina. Brak podłogi pod narami może wskazywać na to, że trzymano tam mniejsze zwierzęta. Nad łożem znajdowało się podstrzesze, gdzie przechowywano zapasy żywności, zboże, siano, opał itp.
Na prawo od wejścia, bliżej środka izby, mieściło się palenisko z kamieni polnych wylepione gliną. Wejścia do chat usytuowane były zawsze od strony południowej. Pozwalało to na korzystanie ze światła dziennego oraz ciepła słonecznego.

Wejścia zastawiano furtami plecionymi z gałęzi. W okresie chłodów uszczelniano je skórami. W każdym domu mieszkała jedna rodzina, składająca się z 7 - 10 osób. Można przyjąć, że około 100 domów w Biskupinie zamieszkiwała społeczność licząca od 700 do 1000 osób.

Świt historii nad jeziorem Biskupińskim

Wystawa w pawilonie muzealnym jest podzielona na kilka części:
- W epoce mysliwych, zbieraczy i rybaków - ślady ludzkiej obecności u schyłku paleolitu,
- Rewolucja rolnicza - pierwsze grupy neolityczne, które osiedliły się w tutejszym regionie Pałuki, przyniosły ze sobą umiejętności, które zmieniły dotychczasowe życie ludzi,
- Epoka brązu - na Pałukach i sąsiednich Kujawach wpływy z południa doprowadziły do ukształtowania się nowej kultury, zwanej epoką żelaza,

- Nowe wierzenia - pod wpływem impulsów z kręgu halsztackiego oraz Grecji i Bliskiego Wschody, pojawiły się pierwsze panteony bóstw, zastępujące pierwotną wiarę w siły przyrody.
- Osady obronne typu biskupińskiego na terenie Polski,
- Budownictwo - urządzenia obronne osady w Biskupinie budowano najprawdopodobniej zimą, kiedy budulec oraz ziemię można było transportowac po lodzie zamarzniętego jeziora,
- Życie codzienne w osadzie - otoczenie jeziora stwarzało dobre warunki dla rolnictwa, rybołówstwa, łowiectwa i hodowli zwierząt,
- Obróbka skóry, kości i rogu, obróbka włókna, tkactwo i plecionkarstwo, garncarstwo,
- Kontakty handlowe,
- Strój i ozdoby, wierzenia,
- Upadek osady - przyczyny są niejasne, dlaczego osady typu biskupińskiego, w szczytowym okresie swojego rozwoju, upadły niemal równocześnie,
- Wpływy celtyckie,
- Wpływy rzyskie,
- Wczesne średniowiecze.