Torunianki, wybitne fotografki na wystawach

 

Lotte Jacobi i Janina Gardzielewska fotografowały Toruń niemal w tym samym momencie roku 1962. Czy się spotkały? Czy wiedziały o sobie?
 

Lotte (właśc. Johanna Alexandra Jacobi Reiß) odwiedza rodzinny Toruń, który opuściła w dzieciństwie, przenosząc się z rodziną najpierw do Berlina, a następnie budując karierę w kręgu nowojorskich artystów.
Janina Gardzielewska pokochała miasto, które stało się obiektem jej sztuki. Obie fotografki dzieli pokolenie, lecz łączy podobny zmysł artystyczny obecny w ich kadrach – oraz Toruń.
Obydwie – częściowo zapomniane czy też wygumkowane z albumów i przez lata nieobecne na wystawach fotografii – wydobyła z magazynów i archiwów Katarzyna Gębarowska, kuratorka wystawy Nieobecne dziedzictwo: Lotte Jacobi i Janina Gardzielewska na nowo odkryte. Dzięki Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu można skonfrontować zestawione fotografie i dostrzec ich zaskakujące podobieństwa. Poszukiwania twórcze i eksperymenty obu artystek doprowadziły do wyjścia „poza ramy” medium. Powstały wielkoformatowe kolaże Janiny Gardzielewskiej oraz abstrakcyjne obrazy (photogenics) Lotte Jacobi. Punktem wyjścia była architektura  – wystawa skupia się na wizjach artystycznych Torunia – oraz znane osobowości i osobistości ze świata kultury i nauki. Obie fotografki miały podobne zainteresowania, zajmowały się fotografią teatralną, były społeczniczkami i zapalonymi podróżniczkami. Za życia znane i nagradzane, jednak później Jacobi była nieobecna w polskiej przestrzeni, a Gardzielewska została zapomniana. Interpretacja rzeczywistości, a nie jedynie jej rejestracja jest wspólnym mianownikiem ich eksperymentów w dziedzinie fotografiki. Zmierzając w kierunku fotografii artystycznej, Jacobi podąża w stronę abstrakcji, zaś Gardzielewska fotokolażu.
 

Tematycznie powiązana wystawa w Domu Eskenów, Oddziale Muzeum Okręgowego w Toruniu, opowiada o dziejach rodziny Jacobi począwszy od Johanna Gottlieba, który został obywatelem miasta w XVIII wieku. Wielu utalentowanych malarzy i fotografów z tego rodu, jak i założenie pionierskiego atelier fotograficznego w Toruniu poprzedza wielką międzynarodową karierę Lotte, która wyemigrowała przez Berlin do Nowego Jorku, a później osiadła w New Hampshire. Jej spuścizna to dziesiątki tysięcy negatywów. Znane są  portrety Marca Chagalla, Thomasa Manna, Eleanor Roosevelt, Maxa Plancka i innych sławnych postaci. Ekspozycja w Muzeum Okręgowym Śladami Jacobich. Fotografie i obrazy z Torunia skupia się na dziejach rodziny i stanowi ciekawe rozszerzenie wystawy w Centrum Sztuki Współczesnej. 

Joanna Stanclik, październik 2025

Wystawa w Centrum Sztuki Współczesnej CSW Toruń trwa do 16 listopada 2025, a wystawa w Muzeum Historii Torunia do 1 marca 2026.